تحلیلی بر **نسل ششم مناطق آزاد** و تقویت **روابط همسایگی**
در راستای تقویت روابط اقتصادی و تجاری دوجانبه، ایران و ترکیه به طور رسمی مذاکرات برای ایجاد یک **منطقه آزاد مشترک** در مرزهای خود را کلید زدهاند. این ابتکار به عنوان یکی از برنامههای اصلی دبیرخانه شورای عالی **مناطق آزاد و ویژه اقتصادی** در دولت چهاردهم اولویتبندی شده و عزم جدی تهران و آنکارا برای ارتقاء روابط اقتصادی را نشان میدهد. برای درک بهتر تفاوتهای ساختاری اقتصاد دو کشور، پیشنهاد میکنیم گزارش تحلیلی مقایسه بازار مسکن ترکیه و ایران را مطالعه کنید.
📝 پیشرفتهای اجرایی: تشکیل کارگروه مشترک و آمادهسازی توافقنامه
این پروژه در چارچوب برنامه بازمهندسی **مناطق آزاد** توسط دبیرخانه شورایعالی، در مسیر احیا و اجرا قرار گرفته است. اقدامات مهمی برای تحقق این هدف استراتژیک صورت پذیرفته است:
- **مذاکرات موفق:** سفر دبیر شورایعالی **مناطق آزاد** به ترکیه و انجام مذاکرات موفق با طرفهای ترک.
- **تشکیل کارگروه مشترک:** پس از مذاکرات، یک کارگروه مشترک میان دو کشور شکل گرفت و **پیشنویس توافقنامه** برای طی مراحل تصویب در دولت و مجلس آماده گردید.
- **دعوت از مقامات ترک:** مقامات عالیرتبه مناطق آزاد ایران هیئتی از ترکیه، شامل معاون وزیر تجارت و رؤسای ۱۹ منطقه آزاد این کشور، را برای بازدید از ظرفیتها دعوت کردند.
🗺️ موقعیت استراتژیک «منطقه آزاد خوی» و نقش ترانزیتی آن
نخستین **منطقه آزاد تجاری مشترک** بین ایران و ترکیه قرار است در شهرستان **خوی** استان آذربایجان غربی راهاندازی شود. اهمیت این منطقه در موقعیت استراتژیک **خوی** به عنوان نقطه اتصال ریلی و جادهای ایران به ترکیه است. این پروژه با بهرهگیری از زیرساختهای موجود، به پلی برای تجارت و **ترانزیت** بین دو کشور تبدیل خواهد شد. پیش از این نیز دولت توجه ویژهای به نوسازی و زیرساختهای خوی داشته است که بستر مناسبی برای این توسعه محسوب میشود.
🛡️ مزایای استراتژیک: کاهش آثار تحریمها و تقویت امنیت ملی
کارشناسان بر این باورند که ایجاد **مناطق آزاد مشترک با همسایگان**، ابزاری حیاتی برای خنثیسازی تحریمهاست. همانطور که در گزارشهای پیشین پرشین سازه درباره نقش مناطق آزاد در تامین کالاهای اساسی اشاره شد، این مناطق میتوانند به عنوان دروازههای امن تجاری عمل کنند. زمانی که یک منطقه آزاد مشترک در نقطه مرزی ایجاد میشود، سرمایهگذاریهای دوجانبه عملاً محدودیتهای تحریمی را در آن نقطه بیاثر میکند.
علاوهبر کاهش فشار تحریمها، این مناطق مزایای گستردهتری نیز دارند:
- **تأمین منافع ملی:** تحقق **نسل ششم مناطق آزاد** میتواند مناطق آزاد را به موتور محرک **امنیت ملی** در قالب سیاست همسایگی تبدیل کند.
- **جذب سرمایه و فناوری:** انتظار میرود این منطقه زمینهساز **جذب سرمایه خارجی** و تبادل فناوری باشد.
- **ثبات منطقهای:** این همکاری فراتر از اقتصاد بوده و به تقویت **ثبات سیاسی و امنیتی** کمک میکند.
🌏 رویکرد گستردهتر با همسایگان: پایان توسعه داخلی
دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد تأکید کرده است که دیگر هیچ **منطقه آزاد جدیدی** در داخل ایران ایجاد نخواهد شد، بلکه تمرکز اصلی بر شکلگیری **مناطق آزاد مشترک** در مبادی مرزی با کشورهای همسایه (مانند ترکیه، پاکستان و جمهوری آذربایجان) است. این رویکرد، راهکاری هوشمندانه برای **دور زدن محدودیتها** از طریق اقداماتی همچون ریبرندینگ و ریپکینگ کالاهاست.
تشبیه تحلیلی: منطقه آزاد مشترک ایران و ترکیه مانند یک **”شیر آب مشترک”** است که دو همسایه آن را باز کردهاند تا جریان آب اقتصادی، فارغ از محدودیتهای لولهکشی قدیمی (تحریمها)، بتواند آزادانه بین خانههایشان (کشورها) و به سمت بازارهای بزرگتر (اروپا) حرکت کند.
