تهران سال‌هاست با بحران مزمن آلودگی هوا روبه‌روست؛ بحرانی که تأثیر آن از حوزه سلامت فراتر رفته و اکنون به‌صورت مستقیم در بازار مسکن نیز دیده می‌شود. کیفیت هوا به یکی از معیارهای انتخاب محل سکونت تبدیل شده، اما کاهش شدید قدرت خرید باعث شده بخش گسترده‌ای از متقاضیان ناچار به خرید یا سکونت در مناطق آلوده و دارای وضعیت قرمز شوند؛ حتی با وجود آگاهی از ریسک‌های زیست‌محیطی.
مناطق قرمز آلودگی هوا در تهران
طبق گزارش شرکت کنترل کیفیت هوا، نیم‌دایره جنوبی تهران آلوده‌ترین بخش پایتخت در پاییز و اوایل زمستان ۱۴۰۴ بوده است. مناطقی مانند شهرری، سیمان تهران، ۱۵، ۱۷، ۱۱ و بخش‌هایی از ۱۸، ۱۹ و ۲۱ بیشترین روزهای «قرمز» و «بنفش» را تجربه کرده‌اند.
- شهرری (منطقه ۲۰): ۵۲ روز قرمز
- سیمان تهران: ۲۹ روز قرمز
- منطقه ۱۷: ۲۵ روز قرمز
- منطقه ۱۵: ۲۴ روز قرمز
- منطقه ۲۱: ثبت یک روز «خطرناک-قهوه‌ای»
علل اصلی آلودگی در این مناطق شامل نزدیکی به مسیرهای پرتردد، تراکم صنایع، بافت فرسوده و جریان نامناسب باد است.
نقش عوامل اقلیمی و جمعیتی در الگوی تقاضا
تحلیل‌ها نشان می‌دهد که تغییرات اقلیمی، کمبود آب و افزایش فشارهای محیطی به‌طور مستقیم بر رفتار خریداران اثر گذاشته است.
مناطق با مشکلات شدید منابع آبی یا آلودگی بیشتر با کاهش جذابیت سکونتی روبه‌رو شده‌اند، در حالی که مناطق با کیفیت بهتر هوا تقاضای بیشتری را جذب می‌کنند.
از منظر جمعیت‌شناسی نیز نیمی از بازنشستگان با دست‌کم یک بیماری مزمن زندگی می‌کنند. این گروه به‌طور طبیعی مناطق با اقلیم ملایم‌تر و هوای پاک‌تر را ترجیح می‌دهند؛ موضوعی که تغییر جهت بخشی از تقاضا را رقم زده است.
اختلاف قیمت مسکن در مناطق آلوده تهران
به دلیل آلودگی بالا، فرسودگی بافت و نزدیکی به مراکز صنعتی، مناطق جنوبی پایتخت ارزان‌ترین فایل‌های مسکونی تهران را در خود جای داده‌اند. بررسی قیمت‌ها برای واحدهای ۴۰ تا ۵۰ متری با امکانات پایه نشان می‌دهد:
| منطقه | محله | حداقل بودجه (تومان) | جزئیات نمونه واحد |
|---|---|---|---|
| ۲۰ | شهرری | ۱,۷۰۰,۰۰۰,۰۰۰ | آپارتمان ۴۹ متری با امکانات کامل؛ قیمت ۱.۷۶۴ میلیارد |
| ۱۸ | شادآباد | ۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ | آپارتمان ۴۰ تا ۵۰ متری |
| ۱۵ | – | ۲,۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ | آپارتمان ۴۷ متری، ۱۲ سال ساخت، آسانسور و انباری؛ قیمت ۲.۶۲۰ میلیارد |
| ۱۷ | شهرک شریعتی | ۲,۷۰۰,۰۰۰,۰۰۰ | حداقل بودجه مورد نیاز |
| ۱۱ | امیریه | ۲,۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰ | واحد ۴۵ متری، ۸ سال ساخت، آسانسور، پارکینگ و انباری؛ قیمت ۲.۹۵۰ میلیارد |
تحلیل نهایی: آلودگی هوا از اولویت خارج شده است
اگرچه کیفیت هوا به‌طور طبیعی باید یکی از مهم‌ترین معیارهای انتخاب محل سکونت باشد، اما فشار شدید اقتصادی و سقوط قدرت خرید باعث شده بیشترین گروه متقاضی ناچار به سکونت در آلوده‌ترین نقاط تهران شوند.
این تفاوت قیمت نوعی هزینه پنهان زیست‌محیطی است که ساکنان مناطق جنوبی در ازای تحمل کیفیت پایین هوا می‌پردازند.
