پرشین سازه | گزارش‌های جدید مرکز آمار ایران و تحلیل فعالان صنعت ساختمان نشان می‌دهد که بازار ساخت‌وساز درگیر یک بحران ساختاری شده است؛ بحرانی که ترکیبی از جهش شدید هزینه تولید و رکود عمیق سرمایه‌گذاری را به همراه دارد. طبق آخرین داده‌ها، تورم نهاده‌های ساختمانی در بهار ۱۴۰۴ به ۳۷.۲ درصد رسیده و هم‌زمان تعداد پروانه‌های ساخت با سقوط ۲۲.۶ درصدی مواجه شده است.
۱. جهش بزرگ قیمت مصالح در بهار ۱۴۰۴
بر اساس گزارش مرکز آمار، نرخ تورم نهاده‌های ساختمانی شهر تهران در بهار ۱۴۰۴ نسبت به زمستان ۱۴۰۳ افزایش قابل توجهی داشته و از ۳۰ به ۳۷.۲ درصد رسیده است. بیشترین رشد قیمت به ترتیب مربوط است به:
- گچ و گچ‌کاری: ۵۷.۶٪ افزایش، رکورددار تورم
- سیمان، بتن، شن و ماسه: ۴۹.۸٪ افزایش
- بلوک، سفال و آجر: ۴۲.۳٪ افزایش
این رشد انفجاری هزینه‌ها موجب فشار مستقیم بر سازندگان و کاهش تمایل به آغاز پروژه‌های جدید شده است.
۲. سقوط صدور پروانه‌های ساختمانی و عقب‌نشینی سرمایه‌گذاران
در بهار ۱۴۰۴ تنها ۳۰,۰۷۱ پروانه ساختمانی صادر شده است؛ رقمی که نسبت به زمستان گذشته (۴۱,۸۸۲ پروانه) افتی شدید برابر با ۲۲.۶٪ را نشان می‌دهد.
سرمایه‌گذاری بخش خصوصی نیز از ۳۴۱۲.۸ به ۳۲۴۲.۴ هزار میلیارد ریال کاهش یافته است. این روند نشان‌دهنده بی‌میلی سرمایه‌گذاران برای ورود به پروژه‌های ساختمانی پرهزینه و پرریسک است.
۳. پارادوکس تابستان؛ کاهش تورم فصلی نه به دلیل بهبود، بلکه رکود
آمارهای تابستان ۱۴۰۴ تصویری دوگانه را نشان می‌دهد:
- تورم سالانه نهاده‌ها: صعود چشمگیر ۴۳.۶ درصدی
- تورم چهار فصل اخیر: ۳۶.۷ درصد
- تورم فصلی: کاهش از ۱۴.۹ درصد (بهار) به ۶.۳ درصد (تابستان)
کاهش تورم فصلی در نگاه اول نشانه آرامش است؛ اما در واقع ناشی از ناتوانی تولیدکنندگان در افزایش قیمت‌ها به دلیل رکود شدید تقاضا است. بازار مصالح ساختمانی در تابستان حدود ۱۰ درصد کوچک شد و تولیدکنندگان برای جلوگیری از قفل شدن بازار، ناچار به کاهش حاشیه سود خود شدند.
۴. دلایل افزایش هزینه تولید در تابستان
عوامل متعددی در رشد هزینه‌های تولید مصالح ساختمانی نقش داشته‌اند:
- افزایش شدید دستمزد: خروج نیروی کار مهاجر و جهش ۵۸ درصدی زیرشاخص خدمات
- تأمین انرژی ناکافی: محدودیت‌های انرژی و کاهش تولید نسبت به ظرفیت اسمی
- افزایش هزینه‌های جانبی: نوسان ارزی، گرانی مواد اولیه، و تنش‌های سیاسی
اقلام رکورددار تورم در تابستان ۱۴۰۴
- چوب: ۷۲.۸٪ رشد نقطه‌به‌نقطه
- ایزوگام و قیرگونی: ۶۷.۷٪
- گچ و گچ‌کاری: ۶۲٪
- بلوک و آجر: ۶۰.۳٪
- آهن‌آلات: بالاترین تورم فصلی با ۱۰.۸٪
۵. آینده تاریک بازار مسکن؛ کاهش ساخت‌وساز و جهش قیمت‌ها
کارشناسان هشدار می‌دهند که ادامه این روند منجر به کاهش شدید عرضه و افزایش دوباره قیمت مسکن در ماه‌های آینده خواهد شد. سهم صنعت ساختمان در اقتصاد ایران که پیش‌تر ۸ تا ۹ درصد بود، اکنون به ۲ تا ۳ درصد رسیده است.
ایران با ۵ تا ۶ میلیون تقاضای انباشته و بیش از ۸ میلیون واحد فرسوده روبه‌روست. برای رسیدن به تعادل باید سالانه ۱.۵ میلیون واحد جدید ساخته شود؛ در غیر این صورت ناترازی مسکن تا سال ۱۴۱۰ به ۱۲ میلیون واحد خواهد رسید.
هزینه ساخت هر متر مربع در تهران
میانگین هزینه ساخت یک واحد ۵ طبقه معمولی در تهران اکنون حدود ۳۰ میلیون تومان به ازای هر متر مربع است. علاوه بر این، ۲۰ درصد هزینه‌ها مربوط به عوارض و خدمات دولتی است (۵ تا ۶ میلیون تومان در هر متر).
جمع‌بندی تحلیلی
بازار نهاده‌های ساختمانی ایران اکنون درگیر یک رکود تورمی تمام‌عیار است. مقصر رکود تورمی بازار مسکن کیست؟
تورم مصالح و کاهش ساخت‌وساز مانند دو لبه یک قیچی، سازندگان را از میدان خارج کرده‌اند. کاهش تورم فصلی نشانه بهبود نیست؛ بلکه نتیجه رکود و کاهش سود تولیدکنندگان است. حل این بحران نیازمند اصلاحات فوری در حوزه تأمین مالی، رفع بحران انرژی و ایجاد انگیزه برای سرمایه‌گذاری در بخش ساخت‌وساز است.
