در حالی که دولت های ما طی ۲۰ سال گذشته با ترفندهای خلاقانه و صرف هزینه های گزاف تلاش کاملا ناموفقی در زمینه از بین بردن فقر مسکن داشته اند، دولت های خارجی با طرح “مسکن حمایتی استیجاری” به خوبی این مشکل را حل کرده اند.
به گزارش پرشین سازه ، تحقیقات نشان داده که مهم ترین عامل افزایش چشمگیر جمعیت مستأجرهای دچار فقر مطلق، تصمیمات دولت ظرف ۲۰ سال گذشته بوده است. این در حالی است که در ۲۸ کشور جهان، دولت ها سال هاست که توانسته اند با در پیش گرفتن سیاست “اعطای یارانه اجاره بها در کنار عرضه مسکن اجاره ای به محرومان”، این مشکل را رفع کنند.
به عنوان مثال در کشور انگلستان، ۶۶ درصد از سهم مسکن های حمایتی را املاک استیجاری تشکیل می دهند در حالی که سهم مسکن اجاره ای در طرح های مسکن حمایتی در ایران “صفر” است!
دولت های ایران از ۲۰ سال پیش تاکنون برای تأمین نیازهای مسکن مردم محروم سعی در تولید و فروش املاک داشته اند و امروزه ناکارآمدی این طرح ها به خوبی مشخص شده، زیرا نه تنها کمکی به مسکن دار شدن محرومان نکرده، بلکه فرصتی برای سودجویان و سوداگران فراهم آورده تا در نهایت میانگین قیمت مسکن را در کل کشور افزایش دهند.
در این راستا وزارت رفاه کشور به تازگی یک توصیه نامه ۴ صفحه ای را در خصوص مزایای عرضه مسکن اجاره ای به مردم منتشر نمود که تقریبا بلافاصله هم آن را حذف کرد. این توصیه نامه در ادامه گزارش این وزارتخانه در خصوص آمارهای مربوط به فقر مسکن ارائه شده بود.
آمارهای مربوط به فقر مسکن
در گزارشی که وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تحت عنوان “رفع فقر مسکن در کشور” منتشر کرده، همواره آمارهای جالب توجهی وجود دارند. با وجود پیاده سازی طرح های حمایتی همچون مسکن مهر و نهضت ملی مسکن، تعیین سقف برای اجاره بها و اعطای تسهیلات بانکی در این حوزه ها، مشکل مسکن در کشور همچنان یک بحران جدی است که هر روز هم بزرگتر می شود.
در گزارش اشاره شده که از سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۱ جمعیت مستأجرهای درگیر فقر در کشور، ۴۸ درصد رشد داشته است! به این معنی که بیش از یک میلیون نفر از شهرنشینان کشور درآمدی پایین تر از خط فقر داشته اند و ۲۳۳ هزار خانوار نیز با افزایش هزینه های مربوط به مسکن، به فقر دچار شده اند.
در این گزارش همچنین اشاره شده که در سال ۱۴۰۱ از کل جمعیت ۶.۳ میلیونی مستأجرین در کشور، بیش از ۱.۴ میلیون خانوار درگیر فقر مطلق بوده اند.
این آمار به خوبی نشان می دهد که طرح های تولید مسکن حمایتی که به ویژه در دولت های نهم، دهم و سیزدهم اجرایی شدند شکست خوردند و به رغم صرف هزینه های بسیار زیاد، همچنان آمار جمعیت اجاره نشین در کشور بسیار بیشتر از صاحب خانه ها است.
البته پیاده سازی طرح های حمایتی در حوزه مسکن در ذات تصمیم نادرستی نیست اما طرح های اجرا شده در ایران بیشتر مبتنی بر پروژه های تملیکی بوده اند و همین مسئله باعث شده تا بسیاری از افرادی که دچار فقر هستند (و این طرح ها برای تأمین مسکن آنها اجرایی شده)، اصولا توان مالی کافی برای خرید نداشته باشند. در عوض قشر مرفه تر می توانند با قیمتی پایین این خانه ها را خریداری کرده و با قیمت مورد نظر خودشان به محرومان اجاره دهند یا با اختلاف قیمت زیادی بفروشند!
این در حالی است که تقریبا در تمام نقاط جهان، دولت ها طرح های مسکن حمایتی را مبتنی بر پروژه اجاره محور پیاده سازی می کنند. راهکارهایی که در بازار اجاره وجود دارد باعث شده تا دولت ها بتوانند با صرف هزینه کمتر، ضمن اعطای یارانه اجاره بها، مشکل مسکن مردم را حل نموده و ملک را از حالت یک کالای سرمایه ای خارج کنند.
خانه های استیجاری، یک پادزهر قوی برای بیماری مسکن
با توجه به شکست پروژه های ساخت و فروش مسکن های ملی، شاید وقت آن رسیده که دولت به فکر یک رویکرد جدید در زمینه مسکن حمایتی باشد. در این راستا طرح های مبتنی بر اجاره بها، می توانند در نقش یک پادزهر موثر، به بیرون آمدن از این بحران کمک کنند.
کشورهایی نظیر انگلستان، فنلاند، فرانسه و هلند توانسته اند با تکیه بر طرح های مسکن حمایتی استیجاری، در کوتاه مدت مشکل اسکان مردم را برطرف نمایند. در این راستا، دولت علاوه بر معرفی خانه، مبلغی یارانه را در قالب کالابرگ، به صورت بلاعوض در اختیار مستأجران درگیر فقر اعطا می کند که با استفاده از آن می توانند به خوبی از پس هزینه های اجاره بهای خود بر بیایند و مجبور نباشند سهم زیادی از درآمد خود را بابت کرایه خانه خرج کنند.
اعطای این بسته های حمایتی هزینه ای بسیار کمتر از ساخت و ساز گسترده مسکن در حاشیه شهرها و فروش آن با قیمت پایین تر دارد و سهم کمتری از درآمد کشور را به خود اختصاص می دهد. با استفاده از این طرح میزان حاشیه نشینی کاهش پیدا کرده، دست سوداگران مسکن کوتاه می شود و مشکل حمایتی مردم نیز برطرف خواهد شد.
این راهکار نه تنها ارزان تر و موثرتر است، بلکه اجرایی و مفید بودن خود را به خوبی در کشورهای دیگر جهان ثابت کرده است.
