پرشین سازه | وزارت راه و شهرسازی در گزارشی تازه، عملکرد خود در اجرای «قانون جهش تولید مسکن» را منتشر کرده و اعلام کرده است که از ابتدای اجرای این قانون تا پایان مهرماه سال جاری، زمین مورد نیاز برای احداث بیش از ۸۱۹ هزار واحد مسکونی به‌صورت اجاره ۹۹ ساله تأمین و به متقاضیان واجد شرایط تخصیص یافته است. این اقدام در چارچوب ماده ۱ قانون جهش و با هدف تحقق ساخت سالانه یک میلیون واحد مسکونی انجام شده است.
جزئیات تخصیص اراضی و وضعیت پیشرفت پروژه‌ها
- تخصیص پروژه در قالب قرارداد ۹۹ ساله: ۸۱۲ هزار و ۶۳۶ نفر از متقاضیان واجد شرایط، زمین دولتی را در قالب اجاره ۹۹ ساله دریافت کرده‌اند.
- تأمین زمین شهری و روستایی: برای بیش از ۸۱۲ هزار واحد شهری و ۷٬۲۵۱ واحد روستایی، زمین مناسب تأمین و به متقاضیان واگذار شده است.
- پیشرفت ساخت:
- ۷۲۹ هزار واحد دارای پروانه ساختمانی
- ۸۵۰ هزار و ۸۴۷ واحد دارای قرارداد ساخت با سازنده
- ۵۰۳ هزار و ۴۸۸ واحد دارای قرارداد مشارکت مدنی
- ۵۱۴ هزار و ۳۵۹ واحد در مرحله اتمام فونداسیون
- ۳۳۲ هزار و ۷۵۰ واحد در مرحله اتمام اسکلت
- ۶۶ هزار و ۷۳۲ واحد در مرحله نازک‌کاری
- تسهیلات و منابع مالی: تاکنون ۲۷۰ همت از سهم‌الشرکه بانکی به بخش مسکن اختصاص یافته است. صندوق ملی مسکن نیز از سال ۱۴۰۱ تا کنون حدود ۵۳ همت منابع دریافت کرده است.
- تأمین زمین‌های دولتی: ۱۴۶ هزار هکتار زمین از سوی سازمان جنگل‌ها و حدود ۸ هزار هکتار زمین مازاد سایر دستگاه‌ها به وزارت راه و شهرسازی منتقل شده است.
چالش‌ها و محدودیت‌ها: از ناترازی مالی تا کمبود زمین مناسب
با وجود تخصیص گسترده زمین، گزارش‌ها نشان می‌دهد که همچنان حدود ۴۵۴ هزار متقاضی واجد شرایط موفق به دریافت زمین نشده‌اند؛ به‌خصوص در مناطقی چون شهرهای جدید اطراف کلانشهرها، مناطق کوهستانی و شهرهای شمالی که با محدودیت اراضی روبه‌رو هستند.
مهم‌ترین مانع پیش روی اجرای کامل این طرح، کمبود منابع مالی پایدار است. منابع واریزی به صندوق ملی مسکن با نیازهای واقعی طرح فاصله قابل توجهی دارد و همین موضوع باعث توقف اجرای برخی مواد قانونی نظیر انتشار اوراق تأمین مالی (ماده ۶) شده است.
مقایسه با تجربه جهانی: چرا مدل‌های کاملاً دولتی پایدار نیستند؟
مروری بر تجارب بین‌المللی نشان می‌دهد که مدل‌های مسکن‌سازی کاملاً دولتی، حتی در کشورهای توسعه‌یافته، به‌ندرت به موفقیت پایدار رسیده‌اند.
- نمونه‌های شکست‌خورده: پروژه «پروئیت ایگو» در آمریکا یکی از بارزترین نمونه‌های شکست مداخله کامل دولت در ساخت و مدیریت مسکن عمومی بود که نهایتاً در دهه ۱۹۷۰ تخریب شد.
- نمونه‌های موفق غیردولتی: شهر وین اتریش و هلند، که به‌عنوان الگوهای موفق مسکن اجتماعی شناخته می‌شوند، توسط نهادهای غیردولتی، شهرداری‌ها و انجمن‌های مسکونی اداره می‌شوند و وابسته به بودجه سالانه دولت مرکزی نیستند.
بر اساس این تجارب، نگرانی اصلی در ایران نه صرفاً میزان تخصیص زمین، بلکه ساختار متمرکز اجرایی و وابستگی طرح به بودجه دولتی است. هرچقدر این طرح از وابستگی به منابع دولتی فاصله گرفته و مدیریت آن به نهادهای محلی، غیردولتی و غیرانتفاعی واگذار شود، شانس موفقیت و پایداری آن افزایش خواهد یافت.
