وال پست ساختمانی

باید به یک نکته کوچک توجه کرد، نکته ای که برای مهندسین و سازنده های ساختمان اهمیت زیادی دارد و درس بزرگی است. درسی که متأسفانه با صرف هزینه مالی و جانی زیادی عبرت آموز شد. اگر به عکس ها و تصاویر ساختمان ها، مخصوصاً آپارتمان ها و به ویژه ساختمان های مسکن مهر بعد از زلزله کرمانشاه نگاه کنید متوجه نکته عجیبی می شوید. اینکه ساختمان فرونریخته، به اصطلاح چهارستون سازه و بنا همچنان سرپاست، اما خبری از دیوارهای بیرونی واحدها نیست! همه دیوارها فروریخته اند! بله و متأسفانه بخش عمده ای از خسارات جانی واردشده به مردم، به خاطر ریزش همین دیوارهاست، نه ساختمان.
این اتفاق که در نگاه اول ممکن است برای عامه مردم عجیب به نظر برسد، (هرچند مهندسین به خوبی علت آن را می دانند)، به خاطر عدم به کار بردن وال پست در سازه های ساختمانی آن منطقه است. ازنظر اصول مهندسی، دیوارهای غیرحمال ساختمان باید به خوبی به بدنه سازه متصل باشند تا بتوانند نیروی وارده از طریق باد، طوفان و زلزله را به قاب ساختمان منتقل کنند و خودشان فرونریزند؛ اما از طرف دیگر، این دیوارها باید حدود ۲.۵ سانتی متر هم ازنظر اتصال با بدنه فاصله داشته باشند! اما چه طور می شود دیوارها را به قاب ساختمان به خوبی متصل کرد، بدون اینکه دیوار تماس مستقیمی با قاب ساختمان داشته باشد؟ سؤال اصلی این است که وال پست چیست؟ و چه اهمیتی در ساختمان دارد؟

وال پست ساختمانی

وال پست ازنظر ترجمه لغوی یعنی نگه دارنده دیوار. وال پست ها در اصل کلاف هایی غیر سازه ای هستند که جزو اعضای میانقاب ساختمان به حساب می آیند. کلاف های وال پست که می توانند به صورت های مختلفی اجرا شوند، وظیفه نگه دارندگی از دیوار و اتصال تیغه های بیرونی به بدنه و قاب ساختمان را به عهده دارند. این اتصال به بدنه باعث می شود تا تیغه ها در برابر عوامل بیرونی مانند باد، طوفان و زلزله، نیروی وارده را به بدنه یا همان اسکلت ساختمان منتقل کنند و خودشان که مقاومت کمتری دارند، آسیب نبینند.
کلاف های وال پست درواقع برای یکپارچه کردن تیغه های ساختمانی مورداستفاده قرار می گیرند. این کلاف ها خودشان به اندازه تیرآهن های ساختمانی مقاومت و قدرت ندارند، اما وظیفه شان این است که مانند یک قاب چندبخشی آجرها و مصالح دیوار را دربر بگیرند و آن ها را بافاصله ای معقول که از به خاطر خود کلاف هاست، به قاب و اسکلت ساختمان متصل کنند. این یکپارچگی کلید استحکام و قدرت دیوار خواهد بود. استفاده از وال پست راهکار مهندسی بسیار خوبی برای مقاوم کردن دیوار بدون نیاز به استفاده از مصالح سنگین و ضخیم است. چراکه در ساختمان های قدیمی، برای استحکام دیوار سعی می شد خود تیغه ها با مصالح سنگین و به صورت ضخیم ساخته شود، اما مهندسی جدید با استفاده وال پست توانسته بدون نیاز به استفاده از مصالح زیاد و سنگین، مشکل مقاومت تیغه ها را حل کند.

انواع وال پست ساختمانی

وال پست معمولاً یا از جنس فلزی است، یا از جنس بتن آرمه. شکلشان هم می تواند یا به صورت ناودانی باشد، یا قوطی و یا پروفیل نبشی. وال پست ها را بافاصله های مشخص و در اندازه های معین به کار می برند تا بتوانند وظیفه نگهداری از دیوارهای ساختمانی را به خوبی انجام دهند. این کلاف های فلزی یا بتنی که معمولاً یه صورت تیر و ستون اجرا می شوند اغلب در انتهای فریم با دهانه بالا کار گذاشته می شوند.

اجرای وال پست ساختمان

بسته به اینکه اسکلت ساختمان شما فلزی باشد، بتنی باشد یا از بلوک های سیمانی تشکیل شده باشد، اجرای وال پست تفاوت خواهد کرد و متناسب با جنس اسکلت سازه خواهد بود. نحوه اجرای وال پست برای هرکدام از انواع اسکلت ساختمانی به صورت زیر است:

وال پست در اسکلت بتنی

در مرحله اول باید جای اجرای وال پست ها طبق نقشه ساختمان معین شود. بعدازآن ورقه های اتصال کف و سقف در جای خودشان قرار می گیرند. مجریان باید حواسشان به فاصله موردنیاز برای نصب وال پست باشد و جای آن را به اندازه دقیق خالی بگذارند. سپس در زمان ردیف کردن بلوک ها باید در هر دو ردیف از بست استفاده کرد تا هر دو دیوار مجزا به هم متصل شوند. بعد از ساخته شدن دیوار از چهار میلگرد استفاده می شود که به ورقه های اتصال کف و سقف جوش داده خواهند شد.
و در آخر هم با سیم آرماتوربندی میلگردها به بست های تعبیه شده وصل می شوند و دو طرف دیوار قالب بندی خواهد شد. بعدازآن داخل قاب های آماده شده بتن ریزی می شود و درنهایت پس از باز کردن قالب های ریخته شده، وال پست ها، کاملاً مطابق با اندازه و ضخامت دیوار خودشان را نشان می دهند.

وال پست در اسکلت سیمانی

در ساختمان هایی با اسکلت سیمانی که به آن ها بلوک سبک هم می گویند، اصولاً اجرای وال پست ساده تر است. به این صورت که مثل مراحل مورداشاره ابتدای جای وال پست طبق نقشه ساختمان مشخص می شود، سپس ورقه های اتصال کف و سقف تعبیه می شوند. همچنان سازنده باید مراقب ایجاد فاصله کافی برای قرار گرفتن وال پست باشد. بعدازآن کلاف های وال پست به ورقه های اتصال جوش داده می شوند. سپس در یک طرف بلوک به صورت کامل چیده می شود و در طرف دیگر وال پست از داخل بلوک ایجاد خواهد شد.

وال پست در اسکلت فلزی

اجرای وال پست در اسکلت فلزی بسیار ساده تر از دو مورد قبلی است. چراکه مستقیماً در مراحل اجرایی می توانید وال پست ها را به اسکلت فلزی ساختمان جوش دهید و به تیر و ستون متصل نمایید. مشخصاً در ساختمان هایی با اسکلت فلزی حتماً باید از وال پست های فلزی استفاده کنید.

روش های اجرای وال پست

با انواع اتصال و اجرای واپست در ساختمان ها با اسکلت های متفاوت آشنا شدید؛ اما جدای از اینکه در چه نوع ساختمانی چگونه وال پست ها اجرا می شوند، روش های مختلفی هم برای اجرا کردن آن ها وجود دارد؛ که بسته به شرایط ساختمان، جنس اسکلت، نظر و صلاحدید مهندس و غیره یکی از این روش ها انتخاب می شود. به صورت کلی روش های مختلف اجرای وال پست ساختمانی به شکل زیر است:

• اتصال به ستون های ساختمان با استفاده از میلگرد
• مهار کردن دیوار با قرار دادن میلگرد داخل کف ساختمان
• تسمه دور ستون
• مهار دیوار با گذاشتن میلگرد در ستون های کناری
• با استفاده از انکر بولت و نبشی کشی
• وال پست برای جان پناه بام ساختمان
• مهار کردن دیواربه دیوار برشی به واسطه رد کردن میلگرد در سوراخ قاب ها

نکات اجرایی وال پست ساختمانی

برای اجرای وال پست نکته های کلیدی و مهمی وجود دارد که با رعایت کردن آن ها می توانید تأثیر بسیار زیادی در ساخت اصولی و کیفیت نهایی کار ساختمان داشته باشید.
حتماً قبل از بتن ریزی سقف بیس پلیت را در زیر و روی تیر بتنی، در محل های اجرای وال پست تعبیه کنید. اگر بیس پلیت قبل از بتن ریزی انجام نشود مجبور خواهید شد که پلیت ها را از بالا و پایین به تیرها با رول بولت متصل کنید. یادتان باشد که هرگز نباید برای اتصال پلیت ها به جان تیرها از میخ های فولادی سه سانتی استفاده کنید. همچنین وال پست ها را هم نباید با میلگرد به تیر متصل کرد.
قبل از شروع مراحل جوشکاری وال پست ها حتماً نقشه را دوباره بررسی کنید و ابعاد داخلی را اندازه بگیرید تا بعد از دیوارچینی دچار مشکل نشوید. یادتان باشد که حداقل پروفیل مصرفی برای وال پست ها نبشی ۵ است، اما درنهایت باید بر اساس نقشه و نظر طراح عمل کنید. در اغلب ساختمان ها سازنده تلاش می کند تا برای اطمینان بیشتر از نبشی ۶ استفاده کند.
پروفیل های موردنیاز برای ساختن وال پست ها باید حتماً یک لایه ضدزنگ خورده باشند. همچنین برای جلوگیری از ترک خوردن در اثر حرکت های جانبی ساختمان، بهتر است در مراحل نازک کاری روی وال پست ها توری یا رابیتس بکشید و با سیم مفتول محکم کنید.
یک نکته ظریف دیگر این است که باید در وال پست های عمودی، در فاصله های یک متر به یک متر، با استفاده از میلگردهای آجدار حداقل با نمره ۱۰، شاخک ها یا قوطی هایی را به وال پست ها جوش دهید تا تیغه و وال پست به خوبی به هم متصل شوند و گیر کنند. همچنین برای گیر بیشتر وال پست های افقی بهتر است در فاصله های یک تا یک و نیم متری، با میلگردهای آجدار حداقل نمره ۱۴، وال پست را به سقف سازه متصل کنید.
یادتان باشد که حتماً باید از شاغول بودن یا هم راستایی افقی وال پست ها در هر طبقه اطمینان حاصل کنید؛ که این کار را می توان با ریسمان کشی انجام داد. علاوه بر آن دقت داشته باشید که جوشکاری توسط فردی که صلاحیت و مهارت کافی در این کار دارد صورت بگیرد تا جلوی هرگونه خطا گرفته شود. به یاد داشته باشید که استحکام تیغه ها وابسته به درست اجراشدن وال پست ها در همه ابعاد است. پس در تمام مراحل اجرایی دقت نظر به خرج دهید و کار را اصولی و منظم انجام دهید.

قوانین مربوط به وال پست ساختمانی

برای اینکه طبق ضوابط قانونی کار ساخت را پیش ببرید و در مراحل اجرایی به مشکلات قانونی توسط ناظرین برنخورید، بهتر است در همان ابتدا با تمام قوانین موجود ساخت وساز آشنایی داشته باشید. ازآنجایی که در این مقاله در مورد وال پست صحبت می کنیم، بهتر است نگاهی به قوانین، مقررات و ضوابط موجود برای اجرای وال پست بیندازیم.
آیین نامه ۲۸۰۰ و سازمان نظام مهندسی نظرات مهمی درباره اجرای وال پست دارند که در ادامه آن ها را بررسی می کنیم.
آیین نامه ۲۸۰۰ مشخص کرده که برای دیوارهایی با طول بیشتر از ۶ متر اجرا کردن وال پست الزامی است؛ اما سازمان نظام مهندسی اجرای وال پست ها را برای دیوارهای بیشتر از ۴ متر الزامی کرده است.
بند ۳-۷ صفحه ۶۴ آیین نامه ۲۸۰۰، ویرایش دوم: «اگر طول دیوار غیر سازه ای ۴۰ برابر ضخامت دیوار باشد و اگر حداکثر ارتفاع دیوار غیر سازه ای از تراز کف مجاور ۳.۵ متر باشد، در این شرایط نیازی به اجرای وال پست نیست. لبه های قائم تمام دیوارهای غیرسازه ای باید مهار شوند. همچنین لبه های افقی دیوارها یا تیغه های غیرسازه ای که در تمام طول ارتفاع ادامه ندارند، باید با کلاف های فولادی یا ناوادنی هایی با نمره حداقل ۶ متصل شده باشند»
بند ۴-۵-۴ آیین نامه ۲۸۰۰:  دیوارهای داخلی یا تیغه هایی که ارتفاعشان بیشتر از ۱.۸ متر است، باید به شکل مناسب و با استفاده از وادارها، مهارها و غیره، ازنظر جانبی به سازه متصل و به خوبی مهار شوند.»
بند ۴-۹-۱-۳ از مقررات ملی ساختمان مبحث چهارم: « کلیه دیوارهای پیرامونی باید برای مقاومت در برابر زلزله و باد به واسطه وال پست ها ایمن گردند.»

اما عدم اجرای وال پست چه تبعاتی می تواند برای سازنده و مهندس ناظر داشته باشد؟
طبق مقررات، ازآنجایی که عملکرد وال پست حفظ و نگهداری از دیوارها در اثر وارد شدن نیروهای بیرونی مانند زلزله و طوفان است، چنانچه در ساختمان وال پست اجرانشده باشد و بعد از وقایعی مانند زلزله یا وزش باد شدید دیوار تخریب شود و به جان یا مال افراد آسیبی وارد کند، یکی از مقصرین چنین حادثه ای مهندس ناظر ساختمان خواهد بود.