سیستم های اعلام و اطفای حریق و نحوه ی عملکرد آن ها

اولین خط دفاعی در صورت وقوع حریق، وجود یک آشکارساز برای تشخیص دود است. در یک ساختمان بزرگ، باید یک سیستم هشدار امنیتی نصب شود. همچنین یک سیستم تشخیص حریق دارای قابلیت تماس خودکار هم وجود داشته که از ساختمان شما و تمامی ساکنین حاضر در آن، با استفاده از فناوری های امنیتی پیشرفته محافظت نماید.
زمانی که افراد با حریق مواجه می شوند، وحشت می کنند. این افراد سعی می کنند تا در کنار هم جمع شده و ازدحام ایجاد نمایند و این مسئله می تواند بسیار مهلک باشد. زمانی که دودی تشخیص داده می شود، دستگاه اعلام حریق باید بلافاصله روشن شود و این اتفاق، فقط در صورت وجود سیستم های خودکار رخ می دهد. افراد باید زمان کافی داشته باشند تا بتوانند بدون آن که ازدحام ایجاد شوند، ساختمان را ترک کنند. برای مهندسینی که در حوزه ی حفاظت در برابر حریق کار می کنند، چندین شغل مرتبط با سیستم های اعلام حریق در ساختمان های فعلی وجود دارد. در هر یک از این مشاغل، ضروری است تا رویکردهای نسبتاً مختلفی به کار گرفته شوند.

مرسوم ترین این رویکردها عبارت اند از:

• بررسی سیستم های فعلی مرتبط با تشخیص و اعلام حریق.
• مرور و بررسی آیین نامه های مربوط، به منظور تعیین ضرورت یا عدم ضرورت برای استفاده از سیستم اعلام حریق در ساختمان های فعلی و همچنین، در صورت ضرورت، تعیین ویژگی های الزامی برای این سیستم ها.
• تعیین امکان استفاده از سیستم های تشخیص و اعلام حریق به منظور فراهم آوردن سطحی مطلوب از حفاظت در برابر حریق.
• تعیین بهترین روش های ممکن برای نصب سیستم اعلام حریق در ساختمان فعلی.
• تعیین زمان مناسب برای به روزرسانی و ارتقای سیستم ها.

بررسی و ارزیابی سیستم های اعلام و اطفای حریق

در بررسی سیستم موجود برای تشخیص و اعلام حریق، اولین سؤالی که باید مطرح شود، این است که: بررسی به چه منظوری انجام می شود؟ بیشتر ارزیابی ها به این منظور انجام می گیرند تا مشخص شود که آیا سیستم فعلی می تواند الزامات محلی مربوط را برآورده نماید یا خیر. این کار اساساً مستلزم آن است که شخص از آیین نامه های محلی تا حدودی آشنایی داشته باشد و یا این که با تحقیق و جستجو نسبت به آن ها آگاهی پیدا نماید.

یکی دیگر از دلایلی که برای بررسی سیستم های موجود مطرح می شود، این است که مشخص شود که آیا این سامانه به منظور کنترل هزینه های دوره ی عمر باید تعویض شده یا ارتقاء یابد، یا این که نیازی به تعویض وجود ندارد پس با پیرتر شدن سیستم های تشخیص و اعلام حریق نیز نیاز به مقدار بیشتری عملیات تعمیر و نگهداری پیدا می کنند. سیستم های تشخیص دود، حتی درصورتی که به صورت مرتب و منظم هم بر اساس دستورالعمل های سازنده ی خود تمیز شوند، اما بازهم مقداری گردوخاک و آلودگی بر روی آن ها جمع می شود. درواقع، عملکرد این سامانه ها ممکن است تا حدی کاهش پیدا نماید که در این صورت لازم است تعویض شوند. درصورتی که حساسیت دستگاه بیشتر باشد، ممکن است منجر به هشدارهای اشتباه شود، چون در این صورت، دستگاه به مقدار آستانه ی واکنش خود نزدیک تر است. حساسیت بیشتر همچنین می تواند احتمال هشدارهای مزاحم به واسطه ی منابعی همچون بوی غذا در هنگام آشپزی، بخار یا دود سیگار را هم بیشتر کند که این موارد، در حالت معمول برای اعلام حریق توسط دستگاه تشخیص کفایت لازم را ندارند. هیچ آیین نامه ای در خصوص تعویض سیستم های تشخیص دود کهنه وجود ندارد، دلیل این امر هم آن است که یک بازرسی منظم و برنامه ی دوره ای، به عنوان یک روش اثربخش برای تضمین کارکرد سیستم تشخیص کفایت می نماید. الزامات مربوط به سیستم های اعلام دود که در خانه هایی با یک یا دو خانواده نصب می شوند، از این منظر باهم متفاوت است که ضروری است تا این دستگاه ها هر ده سال، یک بار تعویض شوند. دلیل این پیش بینی هم مبتنی بر این فرض است که مالکین خانه ها کمتر تمایل دارند تا سیستم های تشخیص دود خود را به صورت دوره ای، تست نموده و یا تمیز کنند. مالکین باید به نحوی ترغیب شوند تا سوابق مربوط به دوره های قبل را نیز نگهداری نمایند تا در بررسی اثرات کهنه شدن بر روی عملکرد سیستم، به شخصی که آن ها را بررسی می کند، کمک شود.

سیستمی که در صورت عدم وجود حریق، اعلام حریق کرده و هشدار می دهد، مانند یک “گرگ فریاد زننده” است و باعث می شود تا عملکرد سامانه کاهش یابد. علاوه بر این، هزینه های مستقیم دیگری هم مانند کاهش بهره وری برای ساکنین، تماس با مرکز خدمات شرکت اعلام حریق و احتمالاً جریمه هایی که توسط مقامات محلی وضع می شوند، نیز وجود دارد. مزایای حاصل از تعویض یک سیستم قدیمی، منجر به کاهش یا حذف این هزینه ها شده و می تواند هزینه های معمول برای مالکیت را نیز کاهش دهد.

بسته به عمر سیستم فعلی، سیستم جدید می تواند دارای ویژگی هایی مانند آزمون تعبیه شده ی داخلی، پایش برای انحراف از حساسیت و مدیریت و یا ثبت رویدادهای سامانه هم باشد. این ویژگی ها می توانند به صورت مستقیم، هزینه های مربوط به آزمون های دوره ای و نگهداری و تعمیرات را کاهش داده و همچنان به ثبت سوابق ادامه دهند.

معمولاً سیستم های فعلی موجود در ساختمان ها را از منظر توانایی آن ها در اعلام اعلانات کافی برای ساکنین ارزیابی می نمایند. بسیاری از سیستم هایی که بر اساس آیین نامه های قدیمی نصب شده و کار می کنند، ممکن است قابلیت اعلان هشدار به اندازه ی کافی برای ساکنین به صورت علائم صوتی در مناطقی که افراد خواب بودند، نداشته باشند. آیین نامه های قدیمی الزام می نمودند که سامانه ها باید دارای علائم صوتی قابل شنیدن به گونه ای باشند که صدای آن ها در همه ی نواحی شنیده شوند و یا این که باید کفایت لازم برای انجام عملکرد مورد انتظار را داشته باشند. تحقیقی هم به منظور اثربخشی در بیدار کردن افراد توسط این سامانه ها انجام شده و بر اساس نتایج آن، الزاماتی در آیین نامه ها و استانداردها در نظر گرفته شده است. اخیراً تحقیقات نشان داده اند که لحن علامت هشدار، علاوه بر میزان فشار صوت، به عنوان یکی از عوامل مهم در اثربخشی در بیدار کردن به حساب می آید.

یکی از سؤالاتی که برای مالکین پیش می آید، این است که آیا لازم است تا سیستم های فعلی خود را ارتقاء دهند تا بتوانند سطح الزامی که در آیین نامه های فعلی تعیین شده است را برآورده نمایند یا خیر. بسیاری از قوانین و شرایط، اجازه ی استفاده از سیستم هایی را که در زمان نصب خود، توانسته باشند آیین نامه های زمان خود را برآورده نموده باشند، می دهند؛ اما درهرصورت، یک مهندس همواره باید این سؤال را در ذهن خود داشته باشد که آیا این سامانه می تواند الزامات تعیین شده در آیین نامه های قدیمی، مبنی بر عملکرد بر اساس کارکرد مورد انتظار را برآورده نماید و این که آیا این سامانه می تواند سطح فشار صوت لازم برای بیدار کردن و هشدار دادن به اشخاص را به وجود آورد یا خیر.

به همین ترتیب، سیستم های موجود را ازنظر توانایی آن ها در تولید سیگنال های بصری کافی برای برآورده نمودن آیین نامه های جاری ارزیابی می نمایند.

درصورتی که مشخص شود که سیستم تشخیص فعلی باید تعویض شود و یا این که لازم باشد تا دستگاه اعلان، ارتقاء داده شود، مهندس مربوط باید بررسی نماید که آیا کل سیستم باید تعویض شود و یا این که کافی است تا از سیستم کنترل فعلی و سیم کشی استفاده شود. این کار می تواند مستلزم سازگاری اجزاء با یکدیگر باشد. تمامی دستگاه های آغازکننده باید بر اساس سازگاری آن ها با تجهیزات اعلام حریق فهرست شوند، مگر درصورتی که با سوئیچ دارای رابط باشند. به عنوان مثال، درصورتی که در واحد کنترل از فناوری آدرس دهی به منظور برقراری ارتباط با دستگاه های آغازکننده استفاده شده باشد، این دستگاه ها باید فهرست شوند تا بتوانند با آن واحد کنترل خاص کار کنند؛ اما دستگاه های آغازکننده ای که به سیستم های سنتی و ناحیه بندی شده متصل هستند، به شیوه ای متفاوت کار می کنند. در این دستگاه ها، هشدار یا با ایجاد یک اتصال کوتاه مستقیم و یا با تغییر در مقدار جریان موجود در مدار دستگاه آغازکننده (IDC) ایجاد می شود؛ بنابراین، در دستگاه های سنتی (غیرقابل آدرس دهی) که برای کارکرد دستگاه، باید برق وجود داشته باشد، نیازی نیست تا دستگاه با موارد مربوط به سازگاری برای واحد کنترل سازگار باشد، زیرا این دستگاه ها صرفاً با ایجاد اتصال کوتاه در IDC به کار می افتند.

دستگاه های تشخیص دود سنتی به یکی از این دو شیوه عمل می نمایند. یکی از این مدل ها با استفاده از کانتکت های خشک (بدون انرژی) به IDC متصل می شوند. در این دستگاه ها لازم است تا یک جریان برق مجزا وجود داشته باشد. این نوع از دستگاه ها برای اتصال به یک واحد کنترل اعلام حریق سنتی، نیازی به سازگاری های مشخص شده ندارند. مدل دوم از این دستگاه ها، جریان برق موردنیاز خود را از IDC می گیرند و هشدار را بر روی همان دستگاه IDC تولید می نمایند. برای اعلام هشدار در این دستگاه ها، لازم است تا مقدار جریان به مقداری بیشتر از آستانه ی تعیین شده توسط سازنده ی واحد کنترلی برسد. به همین دلیل، لازم است تا دستگاه تشخیص با واحد کنترل سازگاری داشته باشد تا تضمین شود که جریان های کاری و جریان های هشدار به شکلی مناسب باهم در تعادل هستند. به این نوع از آشکارسازها معمولاً آشکارسازهای فعال شونده توسط جریان گفته می شود. به این دستگاه ها همچنین آشکارسازهای دو سیمی هم گفته می شود، اما این نام نمی تواند به خوبی کارکرد آن ها را توصیف نماید.

به طورکلی، نیازی نیست تا دستگاه های اعلان دارای سازگاری بر اساس الزامات مشخص شده باشند. فقط کافی است تا این دستگاه ها با ولتاژ مناسب همخوانی داشته باشند. دو نوع دستگاه اعلان وجود دارند که باید الزامات سازگاری با واحد کنترل را برآورده نمایند. اولین مدل، دستگاه های اعلان باقابلیت آدرس دهی هستند. این دستگاه ها باید سازگاری داشته باشند تا تضمین شود که می توانند با واحد کنترل، ارتباط برقرار نمایند. دومین مدلی که باید الزامات سازگاری با یک واحد کنترل خاص را داشته باشد، دستگاه هایی هستند که دارای الزامات مربوط به کاربرد خاص هستند. در این حالت، سازنده دستگاه اعلان و همچنین مدار دستگاه اعلان را به شکلی خاص طراحی کرده است تا بتوانند با یکدیگر کار کنند. در دستگاه های اعلانی که با ولتاژ DC کار می کنند، تعداد دستگاه های موجود بر روی یک مدار، به واسطه ی جریانی که دستگاه می کشد و مقدار مدار دستگاه اعلان، محدود می شود. در دستگاه هایی که با ولتاژ AC کار می کنند (بلندگوها)، این تعداد بر اساس جریان موجود در آمپلی فایر محدود می شود.

تعداد دستگاه ها همچنین می تواند بر اساس اندازه ی سیم های موجود و افت ولتاژ حاصل در آن ها محدود باشد. ظرفیت تأمین برق و اندازه ی سیم های موجود ممکن است ایجاب نمایند که پنل تعویض شود یا این که پنل های تقویت کننده ای اضافه شوند تا بتوانند در برابر تعداد بیشتر دستگاه های اعلان و مدارات اضافی نیز پاسخگو باشند. برای پرداختن به این گونه مسائل، ضروری است تا اطلاعاتی از سوی سازنده ارائه شده باشد. درصورتی که سامانه و سیم کشی فعلی دارای ظرفیت کافی و سازگاری مناسب با دستگاه ها و آشکارسازهای جدید باشند، بازهم ظرفیت باتری باید بررسی شود تا تضمین شود که این ظرفیت باتری می تواند بار جدید را نیز تحمل نماید.

آیا نیاز به یک سیستم جدید وجود دارد؟

ممکن است از یک مهندس خواسته شود که مشخص کند آیا ساختمان فعلی، نیازی به یک سیستم اعلام حریق هم دارد یا خیر. درصورتی که ملک بازسازی شده باشد و یا درصورتی که ساکنین آن تغییر کرده باشند، ممکن است لازم باشد تا یک سیستم جدید نصب شود و یا این که امکانات و ویژگی های سیستم قبلی ارتقاء یابند. تغییر در آیین نامه های مربوط به حریق نیز می تواند نصب سیستم اعلام حریق در ساختمان را الزام نماید، به گونه ای که این سیستم بر اساس آیین نامه های قبلی الزامی نبوده باشد. درصورتی که لازم باشد تا از سیستم اعلام حریق استفاده شود، در این آیین نامه ها معمولاً به یک یا چند مورد از موارد زیر اشاره می شود:

• فعال سازی به صورت دستی
• تشخیص خودکار حریق
• اعلام به ساکنین
• اعلام حریق به نیروهای اورژانس
• نظارت بر دیگر سیستم های مربوط به حفاظت
• فعال نمودن کارکرد های کنترل اضطراری

ممکن است آیین نامه ها تمامی این ویژگی ها و امکانات را الزام نکرده باشند. به عنوان مثال، بر اساس یکی از آیین نامه ها ممکن است الزام شده باشد که از سامانه ای استفاده شود که بر سیستم آب پاش هم نظارت داشته باشد و بتواند وقوع حریق را به نیروهای اورژانس اطلاع دهد و نیازی نباشد که اساساً به ساکنین اطلاع رسانی شود.

آیا سیستم اعلام و اطفای حریق، ضروری است؟

حتی درصورتی که الزامی به استفاده از یک سیستم اعلام و اطفای حریق در ساختمان وجود نداشته باشد، بازهم می توان از این سیستم استفاده نمود تا مالک ساختمان بتواند برای حفاظت از ساختمان خود از آن استفاده کند. در بیشتر موارد، یک سیستم از قبل در ساختمان وجود دارد و فقط بررسی می شود که آیا نیازی به استفاده از امکانات اضافی برای آن وجود دارد و آیا این امکانات می توانند به اهداف ایمنی در برابر حریق کمک نمایند یا خیر. سیستم های اعلام و اطفای حریق، به خودی خود به عنوان یک سیستم محافظت در برابر حریق، کفایت لازم را ندارند اما وجود این دستگاه ها به عنوان روش هایی برای مقابله با حریق، بسیار ضروری هستند. به عنوان مثال، نمی توان از افراد درون ساختمان خواست که ساختمان را ترک نمایند، مگر آن که وقوع حریق تشخیص داده شود و هشداری به آن ها داده شود. این اعلام باید به اندازه ای سریع انجام شود که ساکنین، فرصت لازم برای خروج از ساختمان را داشته باشند

نمی توان آتش را به صورت دستی اطفاء نمود، مگر آن که حریق تشخیص داده شده باشد و به نیروهای آتش نشانی یا اورژانس هم خبر داده شده باشد. درهرصورت، اعلام حریق به آتش نشانی نمی تواند به تنهایی تضمین کننده برآورده شدن اهداف حفاظت در برابر حریق باشد. به عنوان مثال، در برخی از موارد ممکن است اندازه ی آتش به اندازه ای باشد که بیشتر از ظرفیت نیروهای آتش نشانی در محل برای کنترل آتش باشد و حتی اگر سیستم تشخیص، حریق را به موقع تشخیص داده و به نیروهای آتش نشانی هم اعلام کرده باشد، بازهم مشکل پابرجا باقی خواهد ماند. شاید لازم باشد تا برای دستیابی به سطحی مطلوب از حفاظت در برابر حریق، ترکیبی از سیستم های مختلف وجود داشته و به کار گرفته شوند.

نحوه ی نصب سیستم اعلام و اطفای حریق

درصورتی که لازم باشد سیستم اعلام و اطفای حریق در یک ساختمان فعلی، نصب شده یا ارتقاء یابد، نحوه ی دقیق نصب این سیستم می تواند چالش برانگیز بوده و تأثیر زیادی بر هزینه ها و همچنین حیات پروژه داشته باشد. بدیهی است که ویژگی های ساختی ساختمان، نقشی اساسی را در روش های نصب سامانه و هزینه های آن ایفاء می نمایند. درصورتی که مهندس مربوط، تجربه ی کافی در نصب میدانی و در شرایط واقعی را نداشته باشد، بهترین کار این است که از یک پیمانکار صلاحیت دار برای برقراری مسیر مدار و روش های نصب کمک گرفته شود.

درهرصورت، روش هایی وجود دارند که مهندسین باید آن ها را مدنظر قرار دهند و در خصوص آن ها با پیمانکاران خود مشورت نمایند. به عنوان مثال، نصب آشکارسازها بر روی دیوار در ساختمان هایی که اقتصادی تر ساخته شده اند، می تواند باعث شود تا سیم ها از پایه بیرون بزنند. این مشکل در نصب آشکارسازها در سقف هایی که در آن ها، مسیرهایی برای عبور سیم ها تعبیه شده است، وجود ندارد. در آشکارسازهای نوع نقطه ای، تعیین این محل ها بر اساس مفهوم شعاع حفاظت، به جای فضای مربعی می تواند تعداد آشکارسازهای لازم برای پوشش فضا را کاهش دهد. حفاظت در برابر حریق در ساختمان های قدیمی، معمولاً دشوارتر از ساختمان های جدید است.

 

تعمیرات

چه زمانی لازم است تا سیستم اعلام و اطفای حریق تعمیر شده و یا این که ارتقاء داده شود؟ و چه زمانی ارتقای سیستم، ارتقای طراحی کامل را ایجاب می نماید؟ درصورتی که یک آشکارساز و یا یک دستگاه اعلان حریق ازنظر فیزیکی آسیب ببیند یا این که در زمان آزمون از کار بیفتد، می توان اجزای آن را نظیر به نظیر تعویض نمود. درصورتی که واحد کنترل آسیب دیده باشد، پاسخ به این سؤال بر اساس قاعده و قانون خاص آن متفاوت خواهد بود. درصورتی که یک پنل تا حدی آسیب دیده باشد که نیاز به تعویض داشته باشد، این امر به آن معنا است که تمام سیستم یا بخش بزرگی از آن دیگر کار نمی کند؛ بنابراین، باید قطعات آن به صورت نظیر به نظیر تعویض شوند.

رعایت مقررات محلی

در بیشتر ساختمان های مسکونی و تجاری در سرتاسر دنیا، ضروری است که سیستم اعلام حریق وجود داشته باشد. استفاده از دوربین های امنیتی اختیاری است، اما استفاده از چراغ های چشمک زن الزامی است تا صدای افرادی که گیر افتاده اند، شنیده شود. در صورت بروز حریق، ضروری است تا تمامی افراد حاضر در ساختمان برای خروج از ساختمان به صورت امن، ترغیب شوند.

تولیدکنندگان سیستم های تماس خودکار، معمولاً انواع مختلفی از محصولات سیستم اعلام و اطفای حریق ازجمله سیستم های هشدار، سنسورهای مختلف و پنل های کنترل مرکزی را ارائه می نمایند. پیش از آن که ایمنی کل ساختمان به خطر بیفتد هرگونه کارکرد نادرست را تشخیص داده، گزارش کرده و تعمیر نمایید.

تمامی افرادی که وارد ساختمان خود می شوند، انتظار دارند تا ایمنی آن ها همواره تأمین شود. این مسئله فقط مختص به رعایت مقررات ساختمان نیست، زیرا هیچ کس دوست ندارد که اتفاقاتی برای او رخ دهد که قابل پیشگیری نیستند. وقتی که شما بر روی تأمین امنیت خانواده خود سرمایه گذاری می کنید، درواقع زندگی را برای آن ها ساده تر می سازید.