آشنایی با بتن نما یا بتن اکسپوز

همان‌طور که میدانید داشتن یک نمای یکدست و یکپارچه در معماری و ساخت‌وساز یک فضا می‌تواند بسیار بااهمیت باشد و اهمیت آن چند برابر می‌گردد وقتی هزینه‌های کمتری را نیز رقم بزند. درواقع اگر به پل‌های بزرگ و بعضی از ساختمان‌ها در سطح شهر دقت کنید، متوجه می‌شوید که سازه اصلی آن‌ها از یک بتن صاف تشکیل‌شده که هیچ نماکاری و رنگ‌آمیزی‌ای روی آن انجام‌نشده است. جالب است بدانید که این نوع از ساختمان‌ها به‌طورمعمول از بتن اکسپوز برای نماسازی ساختمان استفاده می‌کنند. حال با توجه به این مقدمه با پرشین سازه بزرگ‌ترین بانک اطلاعات ساختمان‌های در حال ساخت کشور همراه باشید تا بیشتر درباره‌ی بتن اکسپوز اطلاعات کسب کنید.

تاریخچه مختصر ارائه و ساخت بتن اکسپوز

برای شروع جالب است بدانید که تاریخچه‌ی استفاده از بتن اکسپوز در مقیاس وسیع و در نمای ساختمان برای اولین بار در آمریکا به ثبت رسیده است، درواقع بتن اکسپوز پیش‌ساخته در دوره‌ی پسا جنگ (جنگ جهانی دوم) معرفی شد. به‌طورکلی محصولات پیش‌ساخته در آن دوران بسیار محبوب بود چراکه علاوه بر استفاده راحت و ساده از آن‌ها، هزینه‌های تمام‌شده محصولات نیز کمتر از دیگر مواد بود. درواقع از دهه ۱۹۵۰ به بعد، تعداد شرکت‌های تولیدکننده بتن پیش‌ساخته به‌طور پیوسته افزایش یافت و از مشاغل خانوادگی کوچک با حجم محدود گرفته تا شرکت‌های بزرگ با تیم‌های تحقیقاتی و طراحی کاملاً مجهز، حتی در مقیاس بین‌المللی در این زمینه فعال شدند. مصرف و کاربرد بالای این پنل ها باعث شد که در سال ۱۹۷۵ حدود ۳۱ تولیدکننده قطعات پیش‌ساخته بتنی در این زمینه فعالیت کنند.
بااین‌حال، دانش و تخصص علمی و فنی مهمی که شرکت‌های قبلی تولید کرده بودند اختصاصی بوده و اغلب در بنگاه‌ها و آزمایشگاه‌های تحقیقاتی خود نگهداری می‌شدند. تا اینکه بالاخره در سال ۱۹۸۰ این دانش فنی به‌صورت عمومی انتشار یافت. از آن سال‌ها تا به امروز تعداد بسیار زیادی تولیدکننده بتن اکسپوز باکیفیت و ویژگی‌های مختلف در سراسر جهان فعالیت می‌کنند که این امر ناشی از افزایش مصرف این محصول در طراحی و ساخت بناهای مدرن امروزی می‌باشد.

بتن نما یا بتن اکسپوز چیست؟

بتن اکسپوز یکی از انواع بتن است که به دلیل دارا بودن سطح صیقلی و صاف در نمای خارجی و داخلی ساختمان مورداستفاده قرار می‌گیرد. این نوع بتن به معماران اجازه می‌دهد طرح‌های موردنظرشان برای نمای ساختمان را به‌راحتی پیاده‌سازی کنند. بتن اکسپوز که به آن بتن نما نیز گفته می‌شود به دلیل سطح صاف و یکدست بودن، به‌راحتی قابل رنگ‌آمیزی است. البته از این نوع بتن به‌صورت پیش‌فرض در سه رنگ کمرنگ، میانه و پررنگ وجود دارد و می‌توان از آن استفاده کرد.
بتن نما برای استفاده در ساخت‌وساز، به‌صورت پیش ساخت ساخته می‌شوند. این نوع بتن معمولاً به‌صورت پنل‌های بتنی آماده شده و مورداستفاده قرار می‌گیرد. این پنل ها در هر ابعادی تولید می‌شوند و بسته به محل مورداستفاده، اندازه آن‌ها می‌تواند متفاوت باشد. مزیت مهمی که در مورداستفاده از این نوع بتن وجود دارد این است که دیگر نیازی به نماسازی نیست. درواقع خود بتن مانند سنگ‌های مورداستفاده در نماکاری یکدست و یکپارچه است و نیاز نیست پوشش دیگری روی آن اجرا شود. با استفاده از بتون اکسپوز دیگر نیازی به هزینه کردن برای نماکاری نیز نخواهید داشت.
لازم به ذکر است که امروزه دیگر مرسوم شده است که در پروژه‌های غول‌پیکر و ساختمان‌های عظیم، برای پوشش نمای ساختمان از بتن اکسپوز استفاده می‌شود چراکه بتن اکسپوز دارای سه فاکتور اساسی است که در این پروژه‌های بزرگ کاملاً لازم و مهم هستند که عبارت‌اند از:

1. سرعت اجرای بالا
2. هزینه نسبتاً پایین
3. زیبایی و جلوه مطلوب

 

آشنایی با اختلاط بتن نما

به‌طورکلی بتن اکسپوز متشکل از ماسه ریزدانه، آب و سیمان است که در حین اختلاط به آن مواد روان کننده و پرکننده می‌زنند، بنابراین با توجه به اینکه این نوع از بتن به‌عنوان نما هم استفاده می‌شود بایستی یک طرح اختلاط متفاوت‌تری نسبت به بتن معمولی داشته باشد، چراکه باید بتواند در مقابل عوامل جوی و تغییر دما و رطوبت مقاوم باشد. به‌طورکلی این تفاوت به‌صورت قابل‌توجهی محسوس نیست و کلیت روش طبق طرح اختلاط بتن معمولی است اما با توجه به افزودن مواد پرکننده که باعث لغزندگی ماسه و سیمان می‌شود اگر زمان اختلاط بتن بیش‌ازحد باشد موجب جدایش دانه از هم می‌شود بنابراین زمان اختلاط در این نوع بتن بسیار مهم بوده و حدوداً ۷ تا ۱۰ دقیقه تخمین زده می‌شود.
از دیگر مسائلی که باید حین اختلاط بتن اکسپوز به آن توجه نمود درزگیری قالب‌ها، استفاده از مواد افزودنی مناسب و روغن قالب‌ها و ویبره جهت خروج حباب‌های هوا می‌باشند.

انواع بتن اکسپوز بر اساس روش تولید

نحوه اجرای بتن اکسپوز با توجه به نیاز کارفرما و نوع پروژه تعریف می‌شود که به‌طور خلاصه به‌صورت:

۱. بتن اکسپوز به‌صورت پانل‌های پیش‌ساخته

به‌طورکلی بتن پیش‌ساخته با استفاده از قالب‌های از پیش آماده‌شده در کارخانه‌های تولید بتن ساخته می‌شوند. این کارخانه‌ها با استفاده از قالب‌های پرکاربرد اقدام به آماده‌سازی بتن‌ها بر اساس استانداردهای لازم می‌کنند. به‌طورکلی در استفاده از بتن‌های پیش‌ساخته اکسپوز نکات زیر باید موردتوجه قرار گیرند که شامل:

• تراز کردن و شاقول گذاری بلوک‌ها به روش درست انجام شود.
• بلوک‌ها و پنل‌های شکسته و ترک‌خورده مورداستفاده قرار نگیرند.
• شرایط موردنیاز برای چسباندن بتن‌های اکسپوز به سطح فراهم شود.
• با توجه به ابعاد و حجم بتن‌ها از روش‌های مناسب برای نصب آن‌ها استفاده شود.

۲. استفاده از بتن اکسپوز در محل پروژه

این روش بیشتر در پروژه‌های بزرگ مانند پل‌های بزرگ شهری و ساختمان‌های دولتی کاربرد دارد، زیرا فرآیند تولید بتن اکسپوز در این روش در محل انجام پروژه صورت می‌گیرد یعنی تمام مراحل مانند بتن‌ریزی و سایر امور لازم در محل پروژه انجام می‌شود و به آن بتن درجا می‌گویند. در برخی از پروژه‌های بزرگ استفاده از بتن‌های پیش‌ساخته هزینه بسیاری در بردارد، به همین دلیل پیمانکاران ترجیح می‌دهند عملیات آماده‌سازی و قالب گذاری بتن اکسپوز در محل اجرای پروژه انجام شود.

مشخصات فنی بتن اکسپوز

همان‌طور که میدانید این نوع از بتن نیز مشابه بتن معمول است با این تفاوت که بتن اکسپوز متشکل از ماسه ریزدانه، آب و سیمان است که در حین اختلاط به آن مواد روان کننده و پرکننده اضافه می‌شود. به‌طورکلی از مهم‌ترین مشخصات این نوع از بتن می‌توان به موارد زیر اشاره نمود که شامل:

• یکپارچه بودن و استحکام بالای این بتن کمک می‌کند که تا حدود ۵۰۰۰ پاسکال فشار را تحمل کند.
• حداکثر جذب آب در بتن اکسپوز حدود ۶ درصد است که عملاً استفاده از آن برای زیرزمین و بخش‌های مرتبط با رطوبت آسان می‌کند.
• وزن مخصوص بتن نما حدود ۲۴۰۰ کیلوگرم بر مترمکعب است که نسبت به بتن معمولی بیشتر می‌باشد.
• با توجه به اینکه در جریان استفاده از این بتن، از اتلاف سیمان و مواد تشکیل‌دهنده جلوگیری می‌شود، توجیه اقتصادی مناسبی دارد.
• چون هیچ‌گونه حفره یا حبابی در این نوع بتن دیده نمی‌شود، استحکام کششی و فشاری بالایی نیز در مقایسه با بتن معمولی دارد.

کاربردهای بتن نما یا بتن اکسپوز

ازآنجاکه بتن یکی از پرکاربردترین مصالح ساختمانی در بین انواع مصالح است. امروز بتن اکسپوز به دلیل وسیع بودن کاربری نقش مهمی در اغلب پروژه‌های صنعت ساخت‌وساز بخصوص نماسازی بازی می‌کند. به‌طورکلی استفاده از بتن اکسپوز برای نماسازی ساختمان باعث می‌شود نیازی به استفاده از مصالح دیگر برای پوشش کار نباشد و هزینه‌های نماکاری به‌صورت چشمگیر پایین بیاید. این نوع بتن در برخی از پروژه‌های بزرگ به‌عنوان اولین انتخاب برای نماکاری محسوب می‌شود و به دلیل پایین بودن هزینه‌های بتن اکسپوز نسبت به سایر مصالح، سازندگان ترجیح می‌دهند از آن استفاده نمایند؛ اما این کاربردها تنها به بحث نماسازی خلاصه نمی‌شود و از بتن اکسپوز در حوزه‌های مختلفی ازجمله موارد زیر استفاده می‌شود.

• سطح صیقلی و زیبای بتن اکسپوز باعث شده از آن در نمای داخلی و خارجی ساختمان استفاده شود.
• بتن پیش‌ساخته بدون تخلخل و حفره هواست و نمی‌تواند آب را جذب کند، به همین دلیل از آن در ساخت استخر و حوض‌های آب استفاده می‌شود.
• قیمت این بتن‌ها در مقایسه با مصالحی که برای کف‌پوش راه‌ها و پیاده‌روها استفاده می‌شود پایین‌تر بوده و هزینه آن ازنظر اقتصادی در پروژه‌های بزرگ به‌صرفه‌تر می‌باشد.
• بتن نماها یا بتن‌های اکسپوز برای محوطه‌سازی پارک‌ها و باغ‌ها نیز کاربرد دارند.
• مورداستفاده جهت پوشش‌های حمل‌ونقل و جاده‌ای

 

مزایای استفاده از بتن اکسپوز

همان‌طور که تا اینجای مقاله مطالعه کردید مزایای استفاده از این نوع از مصالح بی‌شمار بوده که به‌عنوان مشتی از خروار به چند نمونه از این مزایا اشاره می‌کنیم. این مزایا شامل:

• مطابق با ابعاد و اندازه‌های هر پروژه‌ای قابل‌اجرا می‌باشد و انعطاف زیادی را در طراحی ایجاد می‌کند.
• سرعت اجرای آن بالا می‌باشد.
• طول عمر و دوام این محصول زیاد است
• در برابر شرایط جوی ازجمله رطوبت و تغییرات شدید دمای محیط مقاوم است.
• قابلیت اجرای آن با ملات‌های چسبنده، چسب و به‌صورت خشک فراهم است.
• امکان اجرای آن در تمام فصول سال وجود دارد
• وزن این محصول به نسبت سنگ‌های مصنوعی سبک‌تر است
• بتن نما به‌عنوان مصالح ساختمانی سبز، به رتبه LEED دست‌یافته است

بتن اکسپوز چگونه ساخته می‌شود؟

به‌طورکلی در ساخت این نوع بتن ابتدا سیلیس و آب باهم ترکیب می‌شوند و به شکل دوغاب درمی‌آیند. سپس مواد اولیه که شامل سیمان، آهک و سیلیس هستند، به‌صورت خشک وارد مخلوط می‌شوند. درواقع این دو فرآیند یکی برای ترکیب مواد خشک و یکی برای ترکیب مواد تر به‌صورت جداگانه انجام می‌شوند. پس‌ازآن این مواد باهم ترکیب‌شده و در میکسرهای مخصوص برای مدت معینی مخلوط می‌شوند.
سپس قالب‌های بتنی که به‌صورت پیش‌ساخته در کارخانه آماده می‌شوند، توسط کارشناسان کارخانه موردبررسی و میزان حرارت و آماده بودن قالب‌ها برای خط برش سنجیده می‌شود. لازم به ذکر است که در طول فرآیند برای جلوگیری از پایین آمدن کیفیت بتن، مواد اولیه پیش از ورود به خط، کنترل می‌شوند تا از تغییر نکردن مواد اولیه اطمینان حاصل گردد.

روش‌های آماده‌سازی بتن اکسپوز برای نما

به‌طورکلی می‌توان از دو روش جهت ساخت بتن اکسپوز استفاده کرد که تنها تفاوت این دو روش، قالب‌بندی در اجرای بتن اکسپوز است. قالب گذاری با ابعاد و اندازه دلخواه، به طراح کمک می‌کند تا ایده‌ها و طرح‌های مدنظر خود را به‌راحتی اجرا کند. البته در بسیاری از طراحی‌ها، از بتن اکسپوز پیش‌ساخته هم استفاده می‌شود که دارای ابعاد، اشکال و محصولات متنوعی هستند.

۱. روش ساخت قالبی

در این روش الگوی اصلی سطح مورد پوشش، توسط مهندسین سازه مشخص‌شده و سپس قالب‌های مناسب تهیه و قالب گذاری انجام می‌شوند. درواقع قبل از اینکه بتن‌ریزی صورت گیرد، قالب‌ها بسته می‌شوند و فشار اعمالی به هرکدام از آن‌ها، توسط مهندسین محاسبه‌شده و با توجه به حجم بتنی که باید تحمل کند، عملیات استحکام و پشتیبانی از سازه صورت گرفته و در انتها بتن‌ریزی انجام می‌شود.
لازم به ذکر است که طرح قالب‌های بتن و یا قالب‌های آماده بایستی دارای ویژگی‌های زیر باشد:

• استحکام کافی برای نگهداری بتن را داشته باشد و در اثر فشارهای وارده مقاوم باشد
• هنگام بتن‌ریزی از فرم اصلی خارج نشده و تغییر شکل ندهد.

هر یک از بخش‌های اصلی یک قالب را می‌توان به‌عنوان یک تیر تحلیل نمود و به طرح و محاسبه بارهای وارد بر هر یک از قسمت‌های اصلی قالب پرداخت.

۲. روش بالارونده یا مرحله‌ای

بتن اکسپوز در مراحل مختلفی به‌صورت پلکانی ایجاد می‌شود به‌طوری‌که در این رویه طرح کلی به قسمت‌های مختلفی تقسیم می‌شود و از قسمت‌های پایینی بتن‌ریزی انجام می‌شود و پس از خشک شدن بتن، قالب جدا می‌گردد و به قسمت بالاتر منتقل می‌شود تا بتن‌ریزی انجام شود. به همین صورت ادامه سطح با بتن اکسپوز، پوشانده می‌شود.
به‌طور خلاصه از مزایای استفاده از این روش قالب‌بندی که معمولاً برای دیوارهای بلند استفاده می‌شود، این است که به تعداد دفعات بیشتری می‌توان از قالب استفاده کرد و سرعت عمل آن نیز بیشتر می‌باشد. در نخستین مرتبه استفاده از این قالب دو دیواره قالب با تکیه به پاخور بتنی به‌صورت معکوس قرار می‌گیرد. پس‌ازاینکه بتن‌ریزی انجام شد و بتن سخت شد، قسمت‌های داخلی قالب را تا حد نهایی بتن‌ریزی شده بالا می‌برند و پس از محکم کردن آن، بخش دوم بتن‌ریزی دیوار را به همین ترتیب و تا پایان کار ادامه می‌دهند.

نکته:

در مراحل پایانی ساخت بتن اکسپوز پس‌ازآنکه بر روی سطح اسپری حفاظت کننده پاشیدیم تا مانع از دست دادن ناگهانی رطوبت توسط بتن اکسپوز شود، باید سطح آن را با پلاستیک نایلونی بپوشانیم. این کار سبب می‌شود که علاوه بر دیرتر خشک شدن بتن اکسپوز، سطح آن نیز از نور مستقیم خورشید در امان بماند.

نکات مهم در تهیه بتن اکسپوز

رویه ساخت این نوع از بتن چندان سخت نیست و البته برای ساخت بتن اکسپوز خودتان هم می‌توانید با استفاده از مواد اولیه اقدام به ساخت بتن کنید اما ازآن‌جهت که این امر ممکن است در کیفیت نهایی کار اثر منفی داشته باشد بهتر است که آن را سفارش داده و از متخصصین امر مشورت بگیرید؛ اما به‌طورکلی از تمایل به تهیه این نوع بتن به‌صورت خانگی دارید، باید موارد و نکات زیر را در نظر بگیرید که شامل:

• قالب‌ها به‌صورت استاندارد درزبندی شوند.
• قالب‌ها با استفاده از بولت و رامکا مهار شوند.
• از فوق روان کننده یا افزودنی‌های متراکم کننده استفاده شود.
• در قالب‌گیری بتن از قالب‌های سالم و نو استفاده شود.
• نهایت دقت در تراز بودن قالب‌ها به‌کاربرده شود.
• مناسب‌ترین روغن قالب به‌کاربرده شود.
• برای خروج حباب‌های هوا از بتن خصوصاً در کنار قالب‌ها عملیات ویبره یا تکان دادن را انجام دهید.

ترمیم بتن‌های اکسپوز

در اجرای بتن‌های اکسپوز مانند همه عملیات اجرایی باوجود لحاظ تمهیدات و سختگیری‌ها امکان ایجاد اشکالات وجود دارد. از این همواره باید برای ترمیم بتن‌های اکسپوز ارزش قائل شد. لازم به ذکر است مبنایی و اصول عملیات‌ترمیم بتن‌های نما و اکسپوز همانند سایر تعمیرات و ترمیم بتن معمولی می‌باشد.
ترمیم در بتن‌های اکسپوز همانند بتن معمولی، بسته به ابعاد، محل، ضخامت، سازه‌ای یا غیر سازه‌ای بودن نیازمند به‌کارگیری تکنیک‌های مختلف می‌باشد؛ اما آنچه باعث تفاوت درترمیم بتن اکسپوز با بتن‌های معمولی است، نیاز به تشابه عملیات انجام ترمیم با محل‌های اطراف و کنار منطقه‌ترمیم می‌باشد. این امر شاید در بتن‌های معمول و غیر نما دارای اهمیت بالایی نبوده و صرفاً بتوان مهم‌ترین گزینه‌ها را در این ترمیم کیفیت و مباحث اقتصادی برشمرد اما تشابه رنگ و سطح در ترمیم‌های اکسپوز با بتن‌های مجاور در کنار کیفیت از اهمیت بالایی برخوردار است.
ازاین‌رو همواره این دغدغه برای مجریان سازه‌های اکسپوز وجود دارد که اختلاف رنگ در عملیات اجرایی باعث مشکلات دیداری و زیبایی‌شناسی نگردد. به همین منظور همیشه توصیه می‌شود برای این امر از مجریانی باتجربه موفق و کارآزموده استفاده گردد.

بتن اکسپوز رنگی

به‌طورکلی بتن اکسپوز رنگی با استفاده از رنگ‌دانه‌های معدنی که عمدتاً به‌صورت پودر با ترکیبات بتن اکسپوز مخلوط می‌شوند، به دست می‌آید و بر اساس استانداردهای تدوین‌شده، مصرف رنگ در بتن تا ۱۰ درصد وزن سیمان مصرفی مجاز می‌باشد.
رنگ‌دانه‌های استفاده‌شده در بتن اکسپوز رنگی، از دو نوع طبیعی و مصنوعی می‌باشد که رنگ‌های مصنوعی با توجه به فرآیندِ تولید، دارای خلوص بیشتری می‌باشند ولی هر دو نوع رنگ محلول در آب نبوده و درنتیجه در برابر باران و رطوبت مقاوم هستند. البته دراین‌بین از رنگ‌های مایع برای ساخت بتن اکسپوز رنگی نیز استفاده می‌گردد. یکی از مواد اولیه رنگ مایع، رزین‌های آکریلیک می‌باشد. از رنگ‌های مایع بیشتر در سطح بتن اکسپوز استفاده می‌گردد چرا‌که این امر باعث می‌شود در صورت صدمه دیدن سطح بتن اکسپوز رنگی که بارنگ مایع درست‌شده است، رنگ آن از بین برود درصورتی‌که این مشکل در بتن اکسپوز رنگی درست‌شده با پودر رنگ‌دانه، وجود ندارد.

توصیه‌های پایانی

سازه افزار یک بانک اطلاعات مشاغل ساختمانی معتبر و یک پایگاه غنی از اطلاعات درباره‌ی کسب‌وکارهای مرتبط با یک صنعت ساختمان است. درواقع شما می‌توانید با مراجعه به سایت سازه افزار که پایگاه داده‌ی کاملی از مشاغل مرتبط با صنعت ساخت‌وساز است، نمایندگی فروش بتن نما یا مصالح موردنیاز خود را بیابید و محصول و خدمات خود را با استفاده از اطلاعات ارتباطی موجود در سازه افزار خریداری کنید. همچنین اگر صاحب کسب‌وکاری مرتبط با صنعت ساخت هستید می‌توانید با ثبت رایگان آگهی خود در پلتفرم سازه افزار در راستای رونق کسب‌وکارتان فعال باشید.
درنهایت باید اذعان کرد که به‌طورکلی اجرای این نوع بتن در موارد مختلف و به اهداف مختلف کاملاً امکان‌پذیر و ساده است اما طراح و کارفرما باید در هنگام استفاده از این متریال دقت لازم را به خرج داده تا در درجه اول، این متریال را در جای درست مورداستفاده قرار دهد، چراکه استفاده‌ی نادرست از این نوع بتن سبب ایجاد سطحی نامناسب شود و در مرحله‌ی دوم سعی شود سردی و خشکی بر خواسته از رنگ بتن، فضا را خشن و سرد نکند. توصیه می‌شود برای جلوگیری از این امر این بتن باید در ترکیب با سایر متریال‌های گرم به کار رود. در پایان نیز امیدواریم که این مقاله توانسته باید نیاز شما از آگاهی به سیر تا پیاز آشنایی با بتن نما را برطرف کرده و مفید واقع‌شده باشد.