نورپردازی ساختمان و انواع آن

در جامعه امروز افرادی که به زندگی اهمیت بیشتری می دهند، مدت ها وقت می گذارند تا محیط اطراف خود و دیگران را برای فعالیت های مختلفی مثل کار یا استراحت طراحی کنند. این طراحی محیط و تمام جوانب آن مثل انتخاب مبلمان مناسب را زمانی می توانید به نمایش بگذارید که یک نورپردازی آگاهانه و درست داشته باشید.
زیباترین وسایل نورپردازی اگر در جای مناسب خود قرار نگیرند، منابع نوری بی ارزشی هستند که در صورت قرار گرفتن در موقعیت مناسب به فضا روح می دهند و نقوش زیبایی از نور در محیط ایجاد می کنند. با توجه به این مقدمه درباره اهمیت و ارزش نورپردازی، در ادامه این مطلب به بررسی نورپردازی در ساختمان، انواع و ویژگی های آن می پردازیم و نکات مربوط به این مبحث را ذکر می کنیم، پس تا پایان با ما همراه باشید.

اهمیت نور طبیعی

به طور میانگین حدود ۲۰ درصد یک اتاق را پنجره ها تشکیل می دهند که تأمین کننده نور طبیعی در فضا هستند، یک نورپردازی مناسب نورپردازی است که به ترکیب نور مصنوعی و نور طبیعی تأکید داشته باشد. ازجمله عوامل تأثیرگذار بر نور طبیعی می توان به وجود پنجره در اتاق ها، کمیت و کیفیت نور طبیعی در هر اتاقی نسبت به اتاق دیگر، جهت قرار گرفتن خانه (شمالی یا جنوبی)، اندازه و شکل اتاق و زوایای آن و تعداد پنجره ها اشاره کرد.
نور شمال سردتر و ضعیف تر از نور جنوب است، درحالی که رنگ ها را حقیقی تر از نور جنوب نشان می دهد همین ویژگی در طراحی داخلی نقش بسیار پررنگی دارد. از طرفی دیگر نور جنوب تم گرمی به رنگ ها می دهد که در عصرگاه حالات دل نشینی را ایجاد می کند.
سایز و شکل اتاق هم در نورگیری مؤثر است، مشخص است که اتاق های کوچک نسبت به اتاق های بزرگ به نور کمتری احتیاج دارند اما این موضوع همیشه صادق نیست، شکل و محل قرارگیری پنجره ها بر نیاز به نورگیری اتاق مؤثر است. اتاق مستطیلی که پنجره ها در عرض آن قرار دارند نسبت به اینکه که پنجره ها در طول آن قرار دارند به نور بیشتری احتیاج دارد و اتاقی که منظره آن با ساختمان دیگر، محافظ و یا درختی گرفته شده نسبت به همان اتاق با منظره باز به نور طبیعی بیشتری نیاز دارد.

بنابراین ازآنجاکه ما نمی توانیم جهت ساختمان را عوض کنیم پای نورپردازی مصنوعی به میان می آید و هرگونه نقصی از طرف نور طبیعی را می تواند جبران کند. به عنوان نمونه در روزهای آفتابی که نور باعث به وجود آمدن تشعشعات شفاف و سایه های موج دار می شود، انسان ها پرانرژی تر و پرنشاط تر هستند و آمادگی آن ها برای فعالیت روزمره بیشتر است درحالی که در روزهای ابری و خاکستری که کنتراست بین سایه و روشنایی وجود ندارد، انسان ها کسل و بی حوصله هستند. وقتی در طول روز وارد اتاق هایی می شویم که نور آفتاب مستقیم به آن ها می تابد احساس سلامت، گرما و نشاط می کنیم درحالی که اتاق هایی که نور آفتاب به طور غیرمستقیم به آن ها می تابد احساس خمودگی، بی حوصلگی و افسردگی را در فرد ایجاد می کند که به این حالات تأثیر روانی نور می گویند که با به کار بردن صحیح نور مصنوعی در فضا این احساس قابل تقلیل می باشد.

انواع نورپردازی محیط

نورپردازی ساختمان به ۲ دسته کلی تقسیم می شود:

۱. نورپردازی بیرونی

نورپردازی بیرونی نیز خود به دودسته نورپردازی نما و نورپردازی فضای سبز یا محوطه تقسیم می شود.

• نورپردازی نما

در زمان تصمیم گیری و برنامه ریزی جهت انواع نورپردازی نمای ساختمان حتماً به اهمیت هماهنگی رنگ متریال نمای ساختمان و رنگ نور انتخاب شده دقت کنید. نورپردازی نما یکی از پراهمیت ترین بخش های نورپردازی ساختمان است و عوامل ازجمله رنگ و شدت نور، مصرف انرژی و انتخاب نحوه نورپردازی در ایجاد یک فضای زیبا و دل نشین به شدت تأثیرگذار است.

قبل از اجرای نورپردازی نما باید بدانید که:

1. در نورپردازی نما نباید از رنگ های آزاردهنده و خیلی شارپ استفاده کنید.
2. نورپردازی ساختمان شما نباید موجب مزاحمت برای ساختمان های مجاورتان شود.
3. از منظر طراحی و زیبایی شناسی نورپردازی نما نباید به فضای داخلی خانه راه یابد.

• نورپردازی حیاط و فضای سبز

شما با نورپردازی مناسب فضای سبز خود می توانید آرامش بیشتری در محیط ایجاد کنید. نشان دادن تمام زیبایی فضا در شب و اضافه کردن زیبایی به محیط با استفاده از نور و سایه ازجمله دلایل به کارگیری نورپردازی محیط می باشد. برای نورپردازی محوطه حتماً نیاز به هزینه های زیاد و استفاده از انواع لامپ های نورپردازی مختلف و وسایل پیشرفته نورپردازی نیست. شما خیلی ساده می توانید با استفاده از نورهای متحرک مانند انواع چراغ های نورپردازی شارژی، شمع، فانوس یا ریسه، محوطه منزل خود را نورانی و جلوه زیبایی به آن ببخشید.

۲. نورپردازی داخلی

نورپردازی ساختمان نقش کلیدی در طراحی داخلی دارد. چراکه دیوار ها و سقف نقش مهمی در نورپردازی داخلی ساختمان ایفا می کنند. درواقع طراحان داخلی و دکوراسیون به خوبی از اهمیت شکل نورپردازی و چگونگی اعمال آن در فضا باخبرند.

اهمیت نورپردازی آشپزخانه

آشپزخانه ازجمله اصلی ترین قسمت های هر خانه ای  است و باید پرنور باشد. لازم است در این فضا حتماً از یک منبع نور سقفی استفاده کنید چراکه این محیط ازجمله مکان هایی با بیشترین حجم استفاده و رفت وآمد می باشد درواقع برای نورپردازی مناسب در فضای آشپزخانه باید به قسمت هایی که بیشتر استفاده می شوند (مانند کانتر آشپزخانه، کابینت ها، کشو ها و سینک ظرف شویی) بیشتر توجه کرد. همچنین از منظر طراحی می توان برای داشتن فضایی گرم و صمیمی در آشپزخانه می توانید روی اپن لامپ های آویز با نور گرم نصب کنید.

نورپردازی سالن پذیرایی

اغلب مردم تصور می کنند که اتاق پذیرایی باید بسیار روشن و پرنور باشد غافل از اینکه طبق اصول طراحی روشنایی بیش ازحد، آرامش اتاق را از بین می برد. درواقع یک نورپردازی مناسب بر روی میز پذیرایی باعث جلب توجه میهمانان و زیبایی بیشتر محیط می شود. توصیه می شود برای نورپردازی در سایر قسمت های اتاق پذیرایی نیز از نورهای غیرمستقیم استفاده کنید، چراکه نورهای به شدت مستقیم در سالن پذیرایی چندان آرامش بخش نمی باشد.

نورپردازی اتاق خواب

ازجمله مهم ترین بخش ها برای نورپردازی اتاق خواب می باشد، فضایی که برای استراحت و خواب طراحی شده است. درواقع نور این فضا باید تسکین دهنده باشد و موجب آرامش شما شود؛ بنابراین بهترین گزینه برای ایجاد چنین نورپردازی هایی در فضا استفاده از آباژور می باشد. لازم به ذکر است که در صورت استفاده از لوستر در نورپردازی اتاق خواب توجه داشته باشید که نور مستقیم لوستر نباید به چشم تابیده شود، هرچند که ما توصیه ای به استفاده از لوستر در اتاق خواب نمی کنیم. بهترین رنگ لامپ برای اتاق خواب رنگی است که به نور خورشید نزدیک تر است.

نورپردازی اتاق غذاخوری

مناسب ترین گزینه برای این فضا استفاده از نور طبیعی است. چراغ یا لوستر باید دقیقاً بالای میز غذاخوری قرار داشته باشد تا سطح میز کاملاً روشن و مناسب شود. همچنین شما می توانید از چراغ های متحرک (شمع، ریسه و …) نیز برای نورپردازی این فضا استفاده کنید.

نورپردازی دیوارها

عموماً دیوارها یکی از در دسترس ترین و در برخی مواقع کم کاربردترین قسمت ها در هر فضایی می باشند. برخلاف تصور عموم نورپردازی این قسمت نیز بسیار حائز اهمیت می باشد و می تواند در زیبایی کلی فضای اتاق نقش داشته باشد. برای مثال درصورتی که از جزئیاتی هم چون گچ بری، آرک، شلف و دیگر جزئیات تزئینی در آن به کاررفته است، انتخاب وسیله نورپردازی مناسب و نصب آن در محل صحیح از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. انجام این کار می تواند جذابیت های دیداری زیادی در فضای اتاق به همراه داشته باشد. نصب لامپ در محل صحیح باید با دقت بسیار بالایی صورت گیرد. برای مثال درصورتی که طراحی اتاق نشیمن به سبک معاصر می باشد و در طراحی و دیزاین دیوار آن از سنگ استفاده شده است، بهتر است از یک لامپ مناسب بر روی سنگ استفاده نمایید. انجام این کار می تواند نقش و نگار طبیعی سنگ را به نمایش گذاشته و فضایی زیبا به ارمغان آورد.
درصورتی که در طراحی دیوار از آجر استفاده شده است نیز می توانید نسبت به اجرای این ایده و راهکار اقدام نمایید. توجه داشته باشید در این موارد لامپ باید درست در بالای سنگ یا آجر مورداستفاده قرار گیرد. هم چنین درصورتی که دیوار از سطح یکنواختی برخوردار نبوده و در قسمت هایی دچار آسیب دیدگی می باشد، از استفاده لامپ در این قسمت خودداری نمایید.

نورپردازی سرویس بهداشتی

چراغ هایی که می توانند نور طبیعی کافی تولید کنند بهترین گزینه برای نورپردازی سرویس بهداشتی هستند. لامپ هایی با نور سفید یا لامپ هایی که نوری نزدیک به نور طبیعی خورشید دارند انتخاب مناسبی برای سرویس بهداشتی است. چراغ ها در این فضا باید در جایی نصب شوند که کمترین سایه را بر روی صورت ایجاد کنند.
استفاده از نورپردازی در معماری از اهمیت بسیاری برخوردار است. میزان نور تأثیر مستقیمی بر روی سلامت انسان دارد و فراوانی یا کمبود آن احساسات و عملکرد مغز را تحت تأثیر قرار می دهد. عدم توجه به نورپردازی ساختمان موجب از بین رفتن بخش بسیاری از زیبایی ساختمان می شود. امروزه لامپ های گوناگونی در شکل، کاربرد، میزان روشنایی و با میزان مصرف انرژی مختلف تولید و عرضه می شوند.

برنامه ریزی برای نورپردازی

۱. استفاده از نور عمومی

نورپردازی عمومی همان طور که از نامش پیداست نور را به طور یکسان در فضا پراکنده می کند و روشنایی لازم برای انجام فعالیت های مختلف را فراهم می نماید. این نور به اسم نور از بالا هم معروف است. نور عمومی پایه برنامه ریزی برای نورپردازی است و برای جبران نور طبیعی در طول روز و ایجاد نوری یکنواخت در هنگام شب در محیط به کار می رود. نور عمومی به صورت مستقیم با لوسترها یا آویزهای سقفی و یا به صورت غیرمستقیم از طریق نورهای کار گذاشته شده در فرورفتگی های سقف کاذب تأمین می شود.
این نور کمترین سایه را در محیط ایجاد می کند تا محیطی یکنواخت و آرامش بخش به وجود بیاورد. روشن کردن بیشتر نقاط اتاق و فراهم کردن امکان دید از مشخصات اصلی این نوع نور است. در کل پیشنهاد می شود در هر ۶۰۰ تا ۷۰۰ سانتیمتر مربع یک منع نور عمومی در محیط داشته باشید. نور عمومی با انواع دیگر نور که برای فعالیت های مختلف مثل مطالعه، انجام تکالیف، تهیه غذا و … در نظر گرفته شده اند، ترکیب می شود و آن ها را تکمیل می کند. باید در نظر گرفت که رنگ سقف بر میزان و شدت نور عمومی تأثیرگذار است در مواردی که رنگ سقف سفید است، رفلکس شدیدتر از حالتی است که سقف تیره رنگ باشد. درواقع پخش شدگی نور بیشتری را شاهد خواهیم بود.

۲. اعمال کردن نور برای کار

این نور منطقه خاصی را روشن می کند و باعث جلب توجه بیشتر به آن منطقه می شود. درواقع کاملاً موضعی است. نور موضعی یا کانونی به ما کمک می کند تا فعالیت به خصوصی مثل تهیه غذا، مطالعه بازی با وسیله ای خاص را در امنیت و با راحتی همراه با دیدی مناسب انجام دهیم.
ازجمله مشکلاتی که ممکن است با این نور داشته باشید، شدت زیاد پرتوافکنی آن است که باعث به وجود آمدن سایه اطراف محیط می شود، پس باید مراقب بود تا سایه بر روی نقطه کاری نیافتد. نور باید در کنار یا روبروی فرد گذاشته شود و به یاد داشته باشید که از قرار دادن این نوع نور در پشت سر فرد خودداری کنید. یکی از انواع نور موضعی نورهای رومیزی هستند که روی میز کار یا مطالعه قرار می گیرند این نور یا باید در وسط میز کار یا در جهت کار گذاشته شود.

۳. استفاده از نور دکوراتیو یا تأکیدی

این المان که نورپردازی نقطه ای نیز نامیده می شود تنها نقطه ای از فضا را روشن می کند. نورپردازی تأکیدی مستقیم و بسیار قوی است و زیبایی آن بیشتر از کارایی اش مطرح است. این نوع نورپردازی در حقیقت به ما می گوید به چه چیزی نگاه کنیم یا دید را به سمت عنصری خاص مثل آثار هنری، گیاهان و یا وسایلی گران بها جهت می دهد و تأثیر آن را برای بیننده بیشتر می کند. نور دکوراتیو به خودی خود مفهوم تأکید دارد و تمرکزی بی نقص باحالتی سحرانگیز ایجاد می کند. به طورکلی این نوع نور ۳ برابر روشن تر از نور عمومی اتاق است و کنتراست خوبی را در فضا ایجاد می کند و نور عمومی را کامل می کند.

۴. اجرای نورپردازی هوشمند

در دنیای مدرن امروز با پیشرفت علم و تکنولوژی نورپردازی ساختمان به صورت هوشمند نیز قابل اجراست. سیستم روشنایی هوشمند این امکان را برای ساکنین فراهم می کند تا با استفاده از نرم افزار نصب شده بر روی گوشی موبایل یا لب تاپ بتوانند روشنایی ساختمان را کنترل کنند. این نرم افزارها شدت نور لامپ و یا حتی رنگ آن را تغییر می دهند و حتی از راه دور و خارج از ساختمان می توانند کنترل نورپردازی را به عهده بگیرند. نورپردازی هوشمند به میزان قابل توجه منجر به بهینه سازی مصرف انرژی در ساختمان می شود و ازنظر اقتصادی بسیار مقرون به صرفه است و هزینه های قبوض برق را کاهش می دهند.
با اجرای این روش نورپردازی از روشن بودن لامپ های اضافی پرهیز می شود و میزان نور طبق نیاز تنظیم می گردد. در سیستم هوشمند به منظور کنترل نور، لامپ های مختلفی ازجمله لامپ هالوژن، لامپ ال ای دی، لامپ فلورسنت و لامپ رشته ای استفاده می شود.

ازجمله مزایای اعمال نورپردازی هوشمند در خانه :

• اجرای نورپردازی به روش هوشمند آسان است.
• با استفاده از تلفن همراه زمانی که خارج از منزل هستید می توانید شدت و زمان روشنایی را از راه دور تنظیم کنید.
• این نوع نورپردازی به دلیل امکان تغییر رنگ نور می تواند کمک شایانی به زیباسازی فضا کند.
• هزینه های تعمیر و نگهداری تجهیزات روشنایی با اجرای این روش نورپردازی به میزان قابل توجه کاهش می یابد. چراکه استفاده از برق کاملاً برنامه ریزی شده جلو می رود.
• با استفاده از این سیستم می توان از کلیدهای تاچ یا لمسی به جای کلیدهای دستی استفاده نمود.
• نصب سیستم نورپردازی هوشمند، هزینه های مصرف برق را به میزان قابل توجه کاهش می دهد.
• نورپردازی هوشمند با تکیه بر آخرین تکنولوژی روز دنیا اجرا می شود و تلفیقی از هنر و فناوری است. ازاین رو ساختمانی که به این نوع سیستم نورپردازی مجهز شده جزء مدرن ترین و لوکس ترین ساختمان ها محسوب می شوند.

کلام آخر

نورپردازی ازجمله مهم ترین المان ها در طراحی داخلی محسوب می شود. همچنین چندان دور از ذهن نیست که بگوییم با عدم اعمال نورپردازی مناسب در خانه هرقدر هم ازنظر دکوراسیون و وسایل، خانه را غنی کنید بدون وجود یک نور خوب طراحی شما به کمال نمی رسد. هدف ما در این مقاله آشنایی کامل شما با بحث نورپردازی و اهمیت آن بود که امیدواریم مفید واقع شده باشد.