گاورنر در آسانسور نقش حیاتی در ایمنی دارد. این قطعه با کنترل سرعت حرکت کابین، از سقوط ناگهانی در هنگام بروز خطا جلوگیری می‌کند. گاورنر در مسیر سیم بکسل ایمنی نصب می‌شود و بر پایه نیروی گریز از مرکز عمل می‌کند. اگر سرعت آسانسور از حد مجاز بالاتر رود، گاورنر فعال شده و با گیر دادن سیم فولادی، کفی ایمنی را فعال می‌کند تا کابین متوقف شود. کیفیت و دقت عملکرد گاورنر عامل اصلی امنیت آسانسورهای پرسرعت است. مدل‌های جدید دارای سنسور دیجیتال برای هشدار لحظه‌ای و تست خودکار هستند. نصب صحیح و تنظیم فاصله فک گاورنر باید توسط متخصص انجام شود تا سیستم در زمان خطر واکنش دقیق نشان دهد.
ساختار داخلی گاورنر و نحوه عملکرد آن
گاورنر از اجزای فلکه، وزنه گریز از مرکز، فنر کنترل، ضامن و بدنه فلزی تشکیل شده است. در حالت عادی فلکه آزادانه می‌چرخد و سیم فولادی دور آن می‌گردد، اما هنگام افزایش سرعت، نیروی گریز از مرکز باعث باز شدن فک‌ها و درگیر شدن سیم می‌شود. فنر گاورنر وظیفه دارد پس از کاهش سرعت فک‌ها را به جای اولیه بازگرداند. دقت در تنظیم نیروی فنر و قطر سیم بسیار مهم است تا عملکرد تند یا کند رخ ندهد. برندهای معتبر از فولاد ضدسایش و قطعات تراش دقیق استفاده می‌کنند تا پاسخ مکانیکی در میلی‌ثانیه انجام شود. در دستگاه‌های جدید، گاورنر دارای خروجی سیگنال برای تابلو فرمان است تا خطا پیش از درگیری مکانیکی اعلام گردد.
تفاوت بین گاورنر مکانیکی و گاورنر الکترونیکی
گاورنر مکانیکی همان مدل سنتی است که با نیروی گریز از مرکز کار می‌کند و در اغلب آسانسورهای معمولی کاربرد دارد. نوع الکترونیکی با سنسور مغناطیسی و مدار کنترل کار می‌کند و دقت بیشتری در اندازه‌گیری سرعت دارد. در نوع الکترونیکی، سیستم قادر است انحراف سرعت را پیش از رسیدن به حد بحران تشخیص دهد و فرمان توقف نرم صادر کند. مزیت این مدل کاهش ضربه هنگام توقف و افزایش عمر قطعات دیگر است. از طرفی گاورنر الکترونیکی نیاز به سرویس دوره‌ای کمتر دارد، زیرا فاقد تماس مستقیم بین قطعات است. هزینه خرید این مدل حدود ۷.۵ تا ۱۲ میلیون تومان است در حالی که مدل مکانیکی بین ۳ تا ۶ میلیون تومان قیمت دارد.
معرفی فلکه هرزگرد آسانسور و نقش آن در سیستم کشش
فلکه هرزگرد به عنوان یک قطعه پشتیبان در سامانه کشش آسانسور عمل می‌کند. این فلکه غالباً روی کفی کابین یا در قسمت بالایی چاه نصب می‌شود تا مسیر سیم بکسل را هدایت کند و زاویه درست برای کشش را فراهم سازد. عملکرد نرم و بی‌صدا، مهم‌ترین ویژگی فلکه هرزگرد استاندارد است. این فلکه بین ده تا بیست سانتی‌متر قطر دارد و از فولاد یا چدن مقاوم ساخته می‌شود. وجود یاتاقان‌های صنعتی باعث چرخش روان سیم بکسل می‌گردد و از خوردگی یا پارگی جلوگیری می‌کند. در آسانسورهای حمل بار و نفر، تعداد فلکه‌های هرزگرد بسته به ارتفاع کار متغیر است و باید موقعیت آنها با دقت محاسبه شود تا کشش در هر نقطه یکنواخت باقی بماند.
اجزا و انواع فلکه هرزگرد در بازار آسانسور
فلکه هرزگرد شامل توپی مرکزی، بیرینگ، رینگ کناری و سطح شیاردار اتصال سیم بکسل است. انواع مختلفی از این فلکه‌ها تولید می‌شود؛ مانند فلکه ساده، دوبل، فلکه با یاتاقان بسته و فلکه با پایه قابل تنظیم. مدل‌های فولادی برای پروژه‌های صنعتی و مدل‌های چدنی در ساختمان‌های مسکونی استفاده می‌شود. قطر فلکه از ۱۶۰ تا ۴۰۰ میلی‌متر متغیر است. در سیستم‌های مدرن، فلکه‌ها با روکش ضداصطکاک تولید می‌شوند تا صدای حرکت در چاه کاهش یابد. قیمت فلکه هرزگرد بسته به سایز و متریال بین ۷۰۰.۰۰۰ تا ۲.۸۰۰.۰۰۰ تومان است. هنگام انتخاب باید به خمیدگی شیار و زاویه تماس سیم توجه شود تا فشار اضافی بر سیم وارد نشود و عمر بکسل افزایش یابد.
کفش کابین آسانسور و اهمیت بالای آن در حرکت نرم
کفش کابین آسانسور قطعه‌ای است که کابین را در مسیر ریل هدایت می‌کند و مانع لرزش یا تماس فلزی مستقیم با ریل می‌شود. این کفش‌ها بسته به نوع ریل از فلز، پلی‌آمید یا تفلون ساخته می‌شوند تا اصطکاک کاهش یابد. در هر کابین معمولاً چهار عدد کفش استفاده می‌شود؛ دو مورد در بالا و دو مورد در پایین. عملکرد درست کفش باعث تراز دقیق کابین و حرکت بی‌صدا می‌گردد. نوع لغزشی برای سرعت‌های پایین و نوع غلطکی برای آسانسورهای پرسرعت مناسب است. سرویس منظم کفش‌ها و تمیز کردن سطح ریل از گرد آهن باعث کاهش سایش می‌شود. در هنگام نصب، تنظیم فاصله بین کفش و ریل بسیار مهم است تا حرکت نرم و بدون ضربه انجام گیرد.
انواع کفش کابین و تفاوت مدل لغزشی و غلطکی
کفش کابین لغزشی با پد پلاستیکی نرم روی ریل سر می‌خورد و ارتعاش را جذب می‌کند، در حالی که نوع غلطکی دارای دو یا سه چرخ بلبرینگی است که حرکت چرخشی نرم‌تری ایجاد می‌کند. مدل لغزشی ارزان‌تر است و در آسانسورهای مسکونی معمولی کاربرد دارد؛ قیمت آن بین ۵۵۰.۰۰۰ تا ۱.۲۰۰.۰۰۰ تومان است. مدل غلطکی گران‌تر و مخصوص سرعت‌های بالا است و معمولاً بین ۱.۵ تا ۳.۵ میلیون تومان قیمت دارد. انتخاب نوع کفش به وزن کابین و نوع کاربری بستگی دارد. جنس مطلوب پد کفش باید مقاوم در برابر حرارت و بدون تولید نویز باشد. در سرویس‌های دوره‌ای باید وضعیت پیچ‌ها و فاصله بین کفش‌ها بررسی شود تا امنیت و نرمی حرکت حفظ گردد.
ارتباط بین گاورنر، فلکه هرزگرد و کفش کابین در ایمنی کل سیستم
این سه قطعه با هم زنجیره ایمنی و حرکت آسانسور را تشکیل می‌دهند. گاورنر کنترل سرعت را بر عهده دارد، فلکه هرزگرد مسیر سیم بکسل را تنظیم می‌کند و کفش کابین حرکت روان در ریل را ممکن می‌سازد. ضعف در هر یک از این بخش‌ها مستقیماً روی عملکرد کل سیستم تأثیر می‌گذارد. اگر فلکه هرزگرد درست تراز نباشد، سیم بکسل فشار نامتوازن دریافت می‌کند و گاورنر ممکن است دیر عمل کند. همچنین کفش‌های معیوب باعث لرزش یا افزایش اصطکاک می‌شوند که می‌تواند حس ناامنی برای سرنشین ایجاد کند. بررسی مرتب فاصله‌ها، روانکاری و تست سرعت باید بخشی ثابت از برنامه نگهداری آسانسورهای حرفه‌ای باشد تا ایمنی کامل برقرار شود.
نصب و نگهداری صحیح قطعات ایمنی آسانسور
نصب گاورنر و فلکه هرزگرد باید طبق نقشه سازنده و با ابزار تراز لیزری انجام شود. زاویه نصب فلکه هرزگرد تأثیر مستقیم بر فشار سیم دارد و خطای چند درجه می‌تواند عمر سیم را نصف کند. کفش کابین باید پیش از نصب کاملاً تنظیم شود و فاصله بین پد تا ریل حدود دو میلی‌متر باشد. پس از هر صد ساعت کارکرد، روانکاری فلکه و کفش ضروری است. اگر صدای غیرعادی از چاه شنیده شود، احتمال خوردگی یا سفت شدن یاتاقان وجود دارد. هزینه سرویس دوره‌ای در ایران معمولاً بین ۴۵۰.۰۰۰ تا ۸۵۰.۰۰۰ تومان برای هر آسانسور است. نگهداری منظم نه‌تنها عمر قطعات را افزایش می‌دهد بلکه خطر توقف ناگهانی را از بین می‌برد.
جمع‌بندی و انتخاب بهترین قطعات آسانسور
در انتخاب قطعات آسانسور مانند گاورن پرشیا لیفت ، فلکه هرزگرد و کفش کابین همیشه باید برند و کیفیت ساخت را در اولویت قرار داد. استفاده از محصولاتی با استاندارد اروپایی ISO و تاییدیه وزارت صنعت باعث اطمینان بیشتر در عملکرد ایمنی می‌شود. گاورنر دقیق، فلکه با یاتاقان نرم و کفش پلاستیکی مقاوم سه رکن اصلی حرکت بی‌صدا و ایمن‌اند. در پروژه‌های ساخت برج یا مجتمع مسکونی، توصیه می‌شود قطعات از تامین‌کننده رسمی و با ضمانت‌نامه معتبر تهیه گردد. انتخاب درست این بخش‌ها نه‌فقط ایمنی کاربران را تضمین می‌کند، بلکه هزینه تعمیرات آینده را به‌شدت کاهش می‌دهد. آسانسور تنها زمانی قابل اعتماد است که هر جزئی از آن دقیق و استاندارد نصب شده باشد.
سوالات متداول درباره گاورنر، فلکه هرزگرد و کفش کابین آسانسور
۱. وظیفه اصلی گاورنر آسانسور چیست؟
گاورنر وظیفه کنترل سرعت و جلوگیری از سقوط ناگهانی کابین در مواقع اضطراری را دارد.
۲. تفاوت گاورنر مکانیکی و الکترونیکی چیست؟
مدل مکانیکی با نیروی گریز از مرکز عمل می‌کند، اما نوع الکترونیکی با سنسور سرعت کار کرده و دقت بالاتری دارد.
۳. هر چند وقت باید گاورنر آسانسور سرویس شود؟
معمولاً هر شش ماه باید تست و روغنکاری شود تا از عملکرد درست اطمینان حاصل گردد.
۴. فلکه هرزگرد چه نقشی در سیستم آسانسور دارد؟
این فلکه جهت حرکت سیم بکسل را تنظیم کرده و باعث کشش یکنواخت و حرکت نرم می‌شود.
۵. قیمت فلکه هرزگرد چقدر است؟
بسته به جنس و سایز، معمولاً بین ۷۰۰.۰۰۰ تا ۲.۸۰۰.۰۰۰ تومان قیمت دارد.
۶. کفش کابین آسانسور از چه جنسی ساخته می‌شود؟
در مدل‌های لغزشی از پلی‌آمید یا تفلون و در مدل‌های غلطکی از فلز یا لاستیک صنعتی استفاده می‌شود.
۷. چه زمانی باید کفش کابین تعویض شود؟
وقتی صدا، لرزش یا لقی در کابین احساس شود یا سطح تماس ساییده شده باشد باید تعویض گردد.
۸. ارتباط گاورنر و کفش کابین در ایمنی چیست؟
هر دو برای حفظ ایمنی حرکت کابین طراحی شده‌اند؛ گاورنر از سقوط جلوگیری می‌کند و کفش تعادل ریل را حفظ می‌کند.
۹. بهترین برندهای گاورنر و فلکه هرزگرد در بازار ایران کدام‌اند؟
برندهای پارس لیفت، جم، آرمان و هیدرولیک برتر بیشترین محبوبیت و استاندارد ایمنی دارند.
۱۰. هزینه سرویس دوره‌ای این سه قطعه چقدر است؟
به طور میانگین بین ۴۵۰.۰۰۰ تا ۸۵۰.۰۰۰ تومان برای هر آسانسور هزینه دارد.
