پرشین سازه | دستورالعمل ماده ۶ برای عرضه مسکن استیجاری به زوج‌های جوان تصویب شد — اما آیا این پروژه می‌تواند در عمل، کمتر از گزافه‌گویی باقی بماند؟
چه چیزی تصویب شد؟ محورهای اصلی طرح
در جلسه شورای مسکن وزارت راه و شهرسازی، دستورالعمل اجرایی ماده ۶ بسته مدیریت بازار اجاره به تأیید رسید. بر اساس این مصوبه:
– هدف‌گذاری بر زوج‌هایی که طی پنج سال اخیر ازدواج کرده‌اند و فاقد مسکن هستند؛
– تأمین واحدهای آماده یا ساخت جدید؛
– استفاده از املاک دولتی و زمین‌های تحت مدیریت دستگاه‌ها؛
– پیشنهاد واگذاری واحدها با اجاره‌ای کمتر از نرخ بازار، برای دوره معین؛
– تأکید بر عرضه واحدهای کوچک‌متراژ (کمتر از ۱۰۰ مترمربع).
دلایل ضرورت این طرح: از فشار اجاره‌نشینی تا فقر مسکن
در شرایطی که اجاره‌بهای مسکن چندین برابر درآمد بسیاری از خانوارها رشد کرده، سیاست‌های خرید مسکن برای دهک‌های پایین‌تر تقریباً غیرقابل دسترسی شده‌اند.
گزارش‌ها نشان می‌دهند طی سال‌های اخیر، تعداد خانوارهای مستاجر درگیر فقر مسکن به میزان قابل توجهی افزایش یافته است.
در این بستر، ساخت مسکن استیجاری به عنوان راهکاری میان‌مدت پیشنهاد می‌شود تا فشار هزینه مسکن بر خانوارها کاسته شود—اما تنها اگر طراحی و اجرا مناسب باشد.
محدودیت‌ها و انتقادات آشکار طرح
پوشش اندک نسبت به نیاز گسترده
یک کارشناس سیاست‌گذاری مسکن اشاره کرده است که طی پنج سال، حدود ۲ میلیون خانوار جدید شکل گرفته‌اند؛ اما تعداد واحدهایی که طبق این طرح عرضه خواهد شد—مثلاً حدود ۱۴ هزار واحد برای زوج‌های جوان—نمی‌تواند بار تقاضای انباشته را پاسخ دهد.
ابوالفضل نوروزی نیز بیان کرده است که اگرچه ظرفیت طرح ممکن است سالانه ۷۰ هزار واحد باشد، این رقم در مقایسه با ۶ تا ۷ میلیون مستاجر موجود کمتر از یک درصد پوشش است.
چالش تأمین مالی پایدار
بدون تعیین دقیق منابع مالی، طرح در معرض توقف خواهد بود. برخی منتقدان می‌گویند بودجه دولتی به تنهایی قادر به تحمل چنین بار سنگینی نیست و اتکای صرف به تهاتر املاک دولتی نمی‌تواند پاسخگوی حجم نیاز باشد.
رئیس اتحادیه تعاونی‌های عمرانی تهران هشدار داده است که بانک‌ها در گذشته به تعهدات بلندمدت خود عمل نکرده‌اند و شاید در این پروژه نیز مشارکت مؤثری نکنند.
بخش خصوصی نیز به دلیل بازده کم اقتصادی پروژه‌های اجاره‌ای، رغبت چندانی به مشارکت ندارد.
ریسک مدیریت، فساد و گزینش مخاطب
اگر سیستم انتخاب متقاضی و تخصیص واحدها شفاف نباشد، خطر تبعیض، نفوذ سیاسی و نارضایتی عمومی بالا خواهد رفت.
همچنین نگهداری و تعمیرات بلندمدت واحدها، تأمین نیروی انسانی و مدیریت مالی آنها، یک چالش عملی بزرگ است که در طرح بسیاری از پروژه‌های مسکن حمایتی نادیده گرفته شده است.
سناریوهای ممکن و توصیه‌ها برای تقویت موفقیت طرح
- افزایش چشمگیر عدد هدف سالانه — مثلاً ارتقای ظرفیت از ده‌ها هزار به صدها هزار واحد.
- ایجاد صندوق مالی مستقل برای مسکن استیجاری، با منابع پایدار از مالیات بر خانه‌های خالی، عوارض شهرداری و مشارکت بخش خصوصی.
- تضمین مشارکت شبکه بانکی با مشوق‌های دولتی و ضمانت بازپرداخت منطقی.
- سامانه شفاف انتخاب و نظارت بر تخصیص واحدها، جلوگیری از اعمال نفوذ و فساد.
- ضمانت فنی برای نگهداری طولانی‌مدت واحدها، برنامه تعمیرات دوره‌ای و بودجه مستمر بهره‌برداری.
- انعطاف در معیارها: گسترش دامنه مشمولان به کسری از افراد خارج از چارچوب زوج‌های جوان (مثلاً خانوارهای تک‌نفره یا افراد زیر پوشش حمایتی).
