گاه و بیگاه اخبار مربوط به فرونشست زمین در نقاط مختلف تهران را می شنویم و گرچه دلایل زیادی برای این حوادث معرفی می شود اما اخیراً یکی از اعضای هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی گفته که دلیل اصلی این فرونشست ها، وجود رشته قنات های متعدد در زیرساختگاه های تهران است.
به گزارش پرشین سازه ، دو روز پیش باز هم شاهد یکی دیگر از حوادث فرونشستی در تهران بودیم. بخشی از آسفالت بزرگراه شهید باکری در مسیر شمال به جنوب و نزدیک به پل آیت الله کاشانی دچار فرونشست شد و ترافیک بسیار زیادی را به وجود آورد.
در طی ماه های گذشته بارها شاهد بوده ایم که این موضوع رخ داده و هر بار در یکی از نقاط تهران سر بر آورده است. علی بیت اللهی می گوید که در یک سال گذشته، این پنجمین بار است که در نقاط مختلف تهران شاهد فرونشست هستیم. البته ممکن است فرونشست های کوچکی هم رخ داده باشد که طبیعتاً از آن بی اطلاع مانده ایم.
بیت اللهی در ادامه صحبت های خود خاطرنشان ساخت که به طور کلی، زمین تهران پایدار و ایمن نیست و تمام سازه های شهری روی خاک ناپایدار ساخته شده است. واقعیت اینجاست که تهران طاقت این حجم از وزن و بار را ندارد اما به دلیل افزایش قیمت زمین این شهر، ساخت و ساز هم در آن رونق یافته است.
امروز می بینیم که حتی در زمین هایی که اساساً سکونتگاه نبوده اند نیز مسکن ساخته شده و به بافت شهری الحاق شده است. به این ترتیب شهری بزرگ پدید آمده که حتی تا ارتفاع ۱۸۰۰ متری آن نیز ساخت و ساز صورت گرفته است.
این مقام مسئول در ادامه صحبت های خود به بافت تهران اشاره کرد و یادآور شد که در نیمه شمالی پایتخت، فضای کوهپایه ای وجود داشته و زیر اراضی آن، رشته قنات هایی وجود داشت که در نهایت به باغ های جنوب شهر و شهر ری منتهی می شد. اصلی ترین کار این قنات ها انتقال آب بود و به همین دلیل، هر یک از آنها شناسنامه داشتند و مسائل حقوقی مختلفی به آنها وابسته بود.
رئیس مرکز زلزله شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، اعلام کرد که حالا روی زمین هایی که قنات به آن متصل می شده، ساختمان مسکونی ساخته اند. به همین دلیل است که با اندکی بارندگی، آب به سطح زیرین این اراضی نفوذ کرده و منجر به فرونشست می شود. در همین روزهای گذشته شاهد بودیم که چگونه یک پارکینگ مسکونی در مناطق شمالی تهران دچار حادثه شد و خسارت زیادی هم به خودروی ساکنان وارد کرد.
بر اساس گفته های بیت اللهی وقتی به علائم هشداردهنده در ساخت و ساز توجه نشود، وقوع چنین حوادثی کاملا طبیعیست. باید اقدامات جدی در راستای پایدارسازی این عوارض زیرسطحی صورت بگیرد.
وی در ادامه اعلام کرد که احتمال وقوع اتفاقات مشابه در آینده کم نیست، چرا که گودبرداری های صورت گرفته برای ساختمان سازی باعث شده که رگه های آب به شکل سرگردان درآیند و به حال خود رها شوند. به این ترتیب آب شستگی و تونل سازی رخ می دهد و در نهایت به ریزش منجر خواهد شد.
بیت اللهی تاکید کرد که تا به امروز خوش شانس بوده ایم که این حوادث با تلفات جانی همراه نبوده اند و باید هرچه سریع تر، دستگاه های مربوطه اقدامی در راستای ایمن سازی انجام دهند.
این عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در بخش دیگری از صحبت های خود، چنین آمار داد:
از میانه دهه ۹۰ تا به امروز که گزارش مربوط به تمام این حوادث مستندسازی شده، می توان دید که هر روز بر تعداد این حوادث اضافه می شود.
به نظر می آید که اصلی ترین مانع بر سر راه رسیدگی به وضعیت این قنات ها، مشکلات حقوقی آنها باشد. به همین دلیل است که باید هرچه سریع تر از لحاظ حقوقی تعیین تکلیف شوند. مالکیت این قنات ها مشخص است و در اداره ثبت اسناد، دفتر قنات وجود دارد که مالکیت تمام این قنوات را مشخص کرده! نکته اینجاست که امروزه نوادگان مالکان اصلی این قنات ها نیستند و به همین دلیل، تمام آنها به حال خود رها شده و در نتیجه ترمیم و نگهداری نمی شوند و هر لحظه حادثه می آفرینند.
وی در ادامه به تصویری از دهه ۳۰ شمسی اشاره کرد که نشان می دهد از شرق به غرب تهران، هر ۵۰۰ متر یک رشته قنات وجود دارد و طول کلی این قنات ها را به ۵۵۰ کیلومتر می رساند. البته ناگفته نماند که تعداد قنات های مخفی و مدفون شده نیز احتمالاً به همین اندازه است. مهمترین هدف این است که قنات های مزبور ترمیم و پایدارسازی شوند و پیشنهاد می گردد که مسئولیت این موضوع به شهرداری سپرده شود.
