متره و برآورد در صنعت ساختمان و نحوه آمادگی آن

متره یعنی محاسبه و اندازه گیری مقدار مصالح موردنیاز برای اجرای یک پروژه یا محاسبه مقادیر مصالح به کاررفته و مصرف شده در یک پروژه اجراشده. معمولاً این نوع از محاسبات و تحلیل ها در یک سری جدول های خاص انجام می شه. جدول هایی که بهشون صورت وضعیت (جدول ریز متره، خلاصه متره و …) میگن. طبیعتاً به افرادی که این محاسبات رو انجام میده مترور میگن. با چنین توضیحات اولیه ای قصد داریم تا با این مقاله شما رو با مباحث متره و برآورد در صنعت ساختمان آشنا و به یادگیری بیشتر شما کمک کنیم.

برآورد قیمت پروژه چیست؟

اگه مقادیری که با توجه به واحدهای موردنیاز در قسمت متره به دست آوردید رو قیمت گذاری کنید، برآورد ریالی یا برآورد قیمت پروژه رو انجام دادید.
ما در برآورد قیمت دو هدف اساسی رو دنبال می کنیم:
اولا علاقه مندیم مقادیر مصالح مصرفی رو تعیین کنیم، تعداد نیروی انسانی رو با توجه به نوع تخصصشون بشناسیم و از تعداد نیروی ماشین آلاتی با توجه به نوع و مدت آن ها در طول پروژه اطلاع داشته باشیم.
دوما تعیین قیمت ریالی یا ارزی پروژه به عنوان مهم ترین هدف شناخته میشه که ما معمولاً در دو مرحله این کار رو انجام میدیم.
یکی قبل از اجرای پروژه برای پیش بینی بودجه و دومی در مرحله حین اجرای پروژه که معمولاً در قالب صورت وضعیت مطرح میشه.

برای انجام متره و برآورد قیمت به اسناد و مدارکی نیازه که مهم ترین آن ها عبارت اند از:

• داشتن نقشه های اجرایی به طور کامل که شامل نقشه های سازه ای، معماری، تأسیسات مکانیکی، تأسیسات الکتریکی و جزییات لازم میشه.
• جدول صورت وضعیت
• قیمت های مصالح، نیروی انسانی، نیروی ماشینی (فهرست بهاء منضم به پیمان)
• شرایط خصوصی قرارداد پیمانی همراه با سایر اسناد منضم به پیمان نامه

انواع متره

با توجه به اینکه مصالح با چه واحدی و برای چه نیازی محاسبه میشن، انواع متره قابلیت تعریف داره که عبارت اند از:

• متره بسته
• متره باز (آنالیز بها)

متره بسته

در این روش مقادیر و وزن مصالح رو با توجه به واحدهای موردنیازشون، از روی نقشه ها و اسناد پیمانی محاسبه و برآورد میکنن و در جدول های مخصوص وارد میکنن، بعدازاین مرحله مقادیر به دست اومده رو در قیمت های واحد پایه (معمولاً از فهرست بهای واحد پایه رشته مربوطه استخراج می شود) ضرب میکنن تا قیمت دقیق هر آیتم به دست بیاد؛ بنابراین قیمت خالص پروژه به دست میاد. اگه در این قیمت ها ضرایب مربوطه رو (ضریب بالاسری، ضریب تجهیز کارگاه، ضریب پلوس یا مینوس، ضریب منطقه ای، ضریب ارتفاع، ضریب طبقات، ضریب سختی کار) ضرب کنید، در این صورت قیمت کل پروژه رو به دست خواهید آورد.

همچنین باید مشخص بشه که هر عملیات رو با چه واحدی میخواین محاسبه کنید و وقتی واحدها مشخص شد، محاسبه مقادیر کار، توسط مترور که توان ریاضی، مهندسی و تجربه داره انجام میشه. درواقع مترور کسیه که میتونه این کار رو به بهترین حالت انجام بده.

متره باز (آنالیز بها)

باید بدونید که برآورد هزینه ی اجرا و مدت زمان لازم برای تکمیل یک پروژه، بدون استفاده از تجزیه وتحلیل هزینه ها و بها امکان پذیر نیست و هرچه تجزیه و آنالیز هزینه ها ازنظر مصالح و نیروی انسانی و ماشین آلات موردنیاز به واقعیت و شرایط اجرای کار نزدیک تر باشه، به همون میزان هم برآورد اولیه به هزینه های اجرایی پروژه نزدیک تر خواهد شد.

در این روش، کلیه مصالح موردنیاز، نیروی انسانی و نیروی ماشینی و ابزارآلات از روی جدول متره ها محاسبه می شه و البته باید در نظر گرفت که برآورد نیروی انسانی و نیروی ماشینی، مبنای تئوری و محاسبه خاصی نداره بلکه فقط از روی تجربه در کارگاه های مختلف محاسبه و مورداستفاده قرار می گیره. رویه به این صورته که مصالح در قیمت واحد پایه روز منطقه، نیروی انسانی در قیمت واحد نفر در روز، نیروی ماشینی در قیمت واحد ساعتی و ابزارآلات در قیمت واحد عددی، ضرب میشه و سپس جمع این هزینه ها به دست میاد. در آخر می تونید به قیمت به دست آمده ضرایب مربوطه را اعمال کنید تا قیمت کل یک واحد عملیات مورد تجزیه به دست بیاد.
بنابراین برای تک تک عملیات ها، باید تجزیه بها انجام داده و مقادیر را در قیمت واحد به دست آمده، برای آن عملیات ضرب کرد تا قیمت اجرای عملیات به دست بیاد. با اعمال چنین روشی قیمت به دست آمده نزدیک به واقعیته و ترسی از کم یا زیاد بودن قیمت وجود نداره.

آشنایی با ضرایب مورداستفاده در برآورد

ضریب منطقه ای

ضریب منطقه ای چیزی جز قیمت های واحد برای انجام کار در مقاطع زمانی و مکانی معین نیست.برای اینکه قیمت های موجود در فهرست بها، عمومیت داشته باشه و در همه جای کشور قابل استفاده باشه، سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور با توجه به ویژگی های محلی و منطقه ای و میزان برخوردار یا محروم بودن اون منطقه و همچنین چگونگی امکان دسترسی به نیروهای کار و تأمین مصالح، مناطق جغرافیایی ایران را به مناطق مختلف تقسیم کرده و برای کارهای ساختمانی، تأسیسات برق و مکانیک و … به صورت جداگانه و متناسب با صعوبت منطقه، ضریبی به نام “ضریب منطقه” رو در نظر گرفته که در برآورد هزینه کار ضرب میشه.

ضریب طبقات

قیمت های درج شده در فهرست بها، بین انجام کار در طبقه همکف و زیر همکف تفاوت در نظر میگیره. چنانچه کار در طبقات بالاتر از همکف و یا پایین تر از طبقه زیر همکف انجام بشه، بابت حمل مصالح به طبقات مذکور و افت ناشی از حمل آن به طبقات و همچنین سختی اجرای کار، یک ضریبی به نام “ضریب طبقات” رو در نظر میگیرن که در برآورد هزینه اجرای عملیات کار، منظور میشه.

ضریب ارتفاع

ضریب ارتفاع برای انجام کار تا ارتفاع ۵/۳ متر در هر طبقه در نظر گرفته میشه. چنانچه کار در طبقه ای باشه که ارتفاع آن بیش از ۵/۳ متره، بابت سختی اجرای عملیات، حمل و افت مصالح ناشی از ارتفاع و همچنین اجرای داربست هایی که نیازِ در داخل ساختمان، نصب بشه ضریب ارتفاع رو بر اساس مندرجات فهرست بها در نظر میگیرن و در برآورد هزینه اجرای عملیات کار، منظور میکنن. این ضریب به تمام اقلام کار آن طبقه از تراز کف طبقه تا تراز کف طبقه بالایی، به استثنای مصالح پای کار مربوط میشه. درصورتی که تغییراتی در حین کار در ارتفاع طبقه ایجاد بشه (ارتفاع کم یا زیاد شود) به شرط اجراشدن، فرمول مذکور یک بار دیگر برای طبقات مربوط بر اساس کار واقعی انجام شده محاسبه میشه و در پایان در آخرین صورت وضعیت اعمال میشه.

ضریب بالاسری

برای جبران هزینه های ناشی از مواردی همچون پرداخت مالیات، بیمه های اجتماعی کارمندان و کارگران، تهیه ضمانت نامه های مختلف، عوارض قانونی و لحاظ نمودن سود برای پیمانکارها ضریب بالاسری به کار میاد که به مبلغ کل برآورد اجرای کار اعمال میشه. هزینه های بالاسری، به طورکلی به دودسته هزینه بالاسری عمومی و هزینه بالاسری کار تقسیم میشه.
نکته: ضریب بالاسری برای طرح های عمرانی برابر ۳۰/۱ در نظر گرفته شده است که در آن هزینه های بیمه سهم کارفرما و بیمه بیکاری نیروی انسانی کارگاه و همچنین عوارض شهرداری (برای پیمان های مشمول)، توسط دستگاه های اجرایی از محل طرح پرداخت می شود و هزینه ای از بابت آن ها در هزینه بالاسری منظور نشده است، لذا در صورت تغییر هریک از شرایطِ هزینه های مشروح در پیوست مربوط، بایستی ضریب بالاسری مجدداً محاسبه و اعمال گردد.

ضریب پیشنهادی پیمانکار (ضریب پیمان)

در زمان برگزاری مناقصه ها، برای انتخاب پیمانکار در اجرای عملیات، پیمانکاران واجد صلاحیت که دعوت نامه شرکت در مناقصه براشون ارسال شده بر طبق ضوابط مربوطه، باید مبلغ پیشنهادی خود برای انجام کار را به صورت یک مبلغ قابل قبول اعلام کنند. حاصل تقسیم مبلغ پیشنهادی پیمانکار به مبلغ برآورد اولیه هزینه انجام کار، ضریب پیشنهادی پیمانکار و یا ضریب پیمان خونده میشه که در کلیه صورت وضعیت های موقت و قطعی قابل اعماله.
در چنین شرایطی اگر عدد به دست آمده، برای پیمانکار نسبت به برآورد اولیه کوچک تر از یک باشه پیشنهاد تخفیف داده میشه و اگه عدد به دست آمده بزرگ تر از یک باشه پیشنهاد افزایش قیمت داده میشه.

انواع برآورد و صورت وضعیت

برآورد اولیه

برآورد اولیه یعنی محاسبه و تعیین مقادیر مصالح موردنیاز در طرح های مقدماتی از روی رئوس کلی پروژه که تقریبی انجام میشه. در گام اول مهندسان مشاور یا دستگاه های اجرایی برای برآورد تخمینی به منظور تعیین و پیش بینی بودجه پروژه چنین کاری رو انجام میدن.

متره و برآورد تقریبی

پس از تهیه نقشه های تفصیلی پروژه، مقادیر مصالح موردنیاز تا حدودی واقعی توسط مهندسان مشاور مربوطهِ محاسبه میشه که از این برآورد مقدماتی برای استفاده در اسناد مناقصه و تخمین مبلغ اولیه پیمان استفاده میکنن.

صورت وضعیت های موقت ماهانه

اجرای عملیات پروژه معمولاً در آخر هرماه شمسی انجام میشه، به این صورت که پیمانکار وضعیت کلیه کارهایی که از شروع پروژه تا آخر تاریخ پروژه انجام داده شده و همچنین وضعیت مصالح و تدارکات لازم برای اجرای پروژه که در پای کار وجود داره رو مشخص میکنه و بر اساس نرخ های منضم به پیمان نامه اضافه میکنه.
صورت وضعیت های موقت ماهیانه به این ترتیب تنظیم میشه و دارای امضاء نماینده پیمانکار و مهندسان مشاور است. این صورت وضعیت های موقت پس از بررسی، به کارفرما ارائه شده و کارفرما پس از رسیدگی و کسر کلیه کسورات قانونی باقی مانده را به صورت چک به پیمانکار پرداخت می کنه.

لیست کسورات قانونی به صورت زیر می باشد

• جمع مبالغی که بایت صورت وضعیت های موقت ماهانه قبلی پرداخت شده.
•  ده درصد بابت کسر حسن انجام کار
• اقساط پیش پرداخت
• کسر برای علی الحساب بیمه، مالیات، عوارض شهرداری و غیره
• اقساط بهاء مصالح و لوازم تجهیزات تحویلی، از طرف کارفرما به پیمانکار
• هرگونه جرائم احتمالی، طبق مفاد شرایط عمومی پیمان
• کسر دیگر موارد متفرقه که بر اساس مفاد شرایط عمومی پیمان نامه که بر عهده پیمان کاره.

بنابراین صورت وضعیت موقت، شامل برآورد کارهای انجام شده تا آن تاریخ به علاوه مصالح پای کاره.چ

صورت وضعیت ماقبل آخر

همان طور که میدانید تهیه صورت وضعیت قطعی و رسیدگی به اون، خیلی طول میکشه؛ بنابراین برای دریافت هزینه عملیات باقی مانده، باید قبل از اعمال صورت وضعیت قطعی، یک صورت وضعیت تا حدودی واقعی در اواخر کار ارائه بشه که شامل، کل کارهای انجام شده از اول تا آخر پروژه میشه. احتمالاً مبلغ این صورت وضعیت نزدیک به مبلغ صورت وضعیت قطعی خواهد شد.

صورت وضعیت قطعی

به محض اینکه تحویل موقت کلیه کارها انجام گرفت. پیمانکار شروع به اندازه گیری و تهیه صورت وضعیت قطعی کارهای انجام شده میکنه. بدونید که مقادیر و ارقامی که در صورت وضعیت قطعی وجود داره، به تنهایی قاطعه و یکی از مأخذهای تصفیه قطعی پیمان کارها است حتی اگه این مقادیر با ارقامی که در صورت وضعیت های موقت منظور شده، اختلافاتی داشته باشه؛ بنابراین در این صورت وضعیت، اگر اشتباهی رخ بده، غیرقابل برگشته. پس باید دقت کافی به خرج داد تا کلیه دستور کارها و صورت جلسات، ضمیمه صورت متره ها بشه.

جمع بندی

وظیفه سنگین مترور (کسی که متره پروژه را بر عهده دارد) باعث میشه که بتونه به عنوان یک متخصص با استفاده از مهارت و تجربه خودش، المان های مختلف را محاسبه و در پایان، برحسب فهرست بها سال جدید آماده و ارائه کنه؛ بنابراین اهمیت متره و برآورد در میزان مدیریت و ایجاد تعادل در ورودی ها (مصالح موردنیاز) و خروجی‎های (هزینه احتمالی) پروژه اهمیت زیادی داره. در پایان امیدوارم که مقاله پیش روی تونسته باشه کمک شایانی به شما و کسب وکار شما ارائه داده باشه.