روف گاردن یا بام سبز چیست و کاربرد آن

به طورکلی ازآنجاکه ساختمان های مرتفع، دسترسی کمتری به محوطه فضای سبز، پارک یا یک باغ کوچک در حیاط ساختمان یا مرکز شهر دارند، ایجاد یک فضای سبز، زیبا و در دسترس می تواند گزینه مناسبی جهت زیباسازی ساختمان ها تلقی شود. در همین راستا وجود بام های سبز یا روف گاردن ها قابلیت ایجاد همان تغییری که در نظر داریم را دارند. درنتیجه برای آشنایی هر چه بیشتر با این ایده سبز در راستای زیباسازی ساختمان ها با پرشین سازه همراه باشید.

بام سبز یا روف گاردن چیست؟

به طورکلی روف گاردن یا فضای سبز روی پشت بام به مکانی گفته می شود که فضای سبز بر روی سقف (چه پشت بام، چه حیاط و تراس و …) اجرا شده باشد و بستر کشت گل و گیاه، در ارتفاعی بالاتر از سطح خاک زمین شکل گرفته باشد. جالب است بدانید که زمانی که برای اولین بار ایده ساخت باغی بر روی بام معرفی شد، چندان موردتوجه قرار نگرفت؛ اما به مرورزمان و با به میدان آمدن مسئله حفاظت از محیط زیست، آلودگی هوا، تأمین هوای تازه و نقش گیاهان در این خصوص موجب شد تا پروژه های ساختمانی به طرز کاملاً مجزا و حرفه ای به مسئله استفاده از فضای سبز روی پشت بام و تراس آپارتمان اهمیت دهند. به همین منظور، بخش جدیدی با نام طراحی روف گاردن نیز به پروژه های طراحی نمای ساختمان اضافه شد.

تاریخچه مختصری از روف گاردن

روف گاردن برای اولین بار در کشور آلمان تولید و خودنمایی کرد، جایی که اکثر قریب به اتفاق ساختمان ها دارای روف گاردن می باشند. جالب است بدانید که از گذشته تا به امروز این پشت بام های سبز در آلمان رواج زیادی داشته و حدوداً ده درصد از ساختمان های موجود در آلمان دارای باغ بام هستند. در کنار کشور آلمان بام های سبز در ایالات متحده آمریکا نیز رواج پیدا کرده که مشهورترین مثال آن بام تالار شهر شیکاگو است. درواقع تالار شهر شیکاگو دارای بام سبزی بسیار سرسبز و زیبایی می باشد که به واسطه پوشش گیاهی سرسبزش دمای این ساختمان نسبت به ساختمان های قدیمی که فاقد این نوع  باغچه روی بام هستند ۲۵ درجه سانتی گراد پایین تر یا به عبارتی خنک تر است که این خود یک ویژگی خاص و لذت بخش برای این مکان می باشد.

انواع بام سبز یا روف گاردن

روف گاردن ها عموما به دو دسته گسترده و متمرکز تقسیم می شوند که در ادامه به ویژگی های آنها اشاره می کنیم.

• روف گاردن گسترده

به طورکلی در این نوع بام از گیاهانی که ریشه های کوتاهی دارند استفاده می گردد. درواقع این گیاهان باید به نوعی باشند که قابلیت رشد در خاک با عمق کم را داشته باشند.

• روف گاردن متمرکز

در این نوع بام سبز از گیاهانی با عمق ریشه زیاد و حداقل ۳۰ سانتی متری استفاده می گردد. به طورکلی از مزایای این نوع بام باغ می توان در عدم محدودیت در انتخاب نوع گیاهان اشاره کرد. درواقع شما می توانید هر نوع گیاهی از انواع گیاهان و درختچه های تزئینی تا انواع گوجه، توت فرنگی و حتی گیاهان دارویی مانند پونه را با خیال راحت در بام ساختمان خود بکارید.

انواع کلاس های روف گاردن

اجرای روف گاردن با توجه به نوع آن در رتبه بندی ها و کلاس های مختلفی انجام می گیرد که این کلاس ها شامل:

• روف گاردن کلاس A

​کف بام: سنگ یا موزاییک
فضای اطراف: پوشش گیاهی طبیعی و شمشاد
فضای مرکزی: پوشش چمن طبیعی
نحوه اجرای فضای سبز: عایق کاری و زهکشی محیط

 

• روف گاردن کلاس B

​کف بام: ترموود
پوشش گیاهی فضای اطراف: گیاهان طبیعی و کاج
نحوه اجرای فضای سبز: باکس ترموود و گلدان
جنس مبلمان: حصیر و چرم دارای آلاچیق یا سایبان
نورپردازی: چراغ محوطه

 

• روف گاردن کلاس C

​کف بام: ترموود پلکانی
پوشش گیاهی فضای اطراف: گل و گیاه طبیعی
نحوه اجرای فضای سبز: باکس ترموود پلکانی
جنس مبلمان: ترموود دارای آلاچیق یا سایبان
نورپردازی: چراغ باغی و نور مخفی

 

نکاتی در باب اجرای روف گاردن

به یاد داشته باشید که قبل از سفارش و اجرای یک روف گاردن بر روی بام ساختمان خود ابتدا باید جوانب کار را سنجید و بخش های مختلف ساختمان را به طور تخصصی موردبررسی قرار داد که به طورکلی این موارد شامل:

۱. مراقبت از پوشش گیاهی بام

به یاد داشته باشید که مراقبت از گیاهانی که در روف گاردن استفاده می کنید، دقیقاً همانند مراقبت از همان پوشش گیاهی است که روی زمین مسطح باید اجرا کنید و هیچ تفاوتی ندارد. بااین وجود برخی نکات نگهداری و مراقبت از گیاهان مخصوص در چنین فضایی وجود دارد که برای آموختن آن نکات باید قبل از اینکه گلدان های گل و پوشش گیاهی وسیع را روی بام اجرا کنید، این اطلاعات را از متخصصین امر جویا شوید.

۲. کسب مجوزهای لازم

لازم به ذکر است که اجرای بام سبز بر روی ساختمان نیاز به کسب مجوز از سازمان های مربوطه را دارد؛ بنابراین قبل از اقدام برای طراحی روف گاردن و آماده سازی مراحل ساخت، باید این مجوزها را کسب کنید. همچنین توجه به نظر سایر ساکنین ساختمان نیز می تواند بااهمیت باشد، بنابراین اگر لازم است از تمام مالکین واحدها در ساختمان مسکونی نظرسنجی کنید.

۳. یکپارچه سازی

یکی از مهم ترین نکات قبل از ورود به برنامه طراحی روف گاردن، یکپارچگی سازه است. منظور از یکپارچگی سازه این است که اطمینان حاصل کنید سقف ساختمان می تواند بار وارد شده از روف گاردن را تحمل کند. همچنین زمانی که روف گاردن اجرا می شود، باید به ایجاد خاک کافی و بسترسازی مناسب رو بیاورید؛ بنابراین طبیعی است که فشار مشخصی از سقف به کف آن وارد می شود. همچنین این مسئله زمانی اهمیت پیدا می کند که شما باید گل ها و گیاهان را آبیاری کنید. درواقع مقدار وزنی که از سوی آب، روی بام، وارد می شود، نیز حائز اهمیت می باشد؛ بنابراین توصیه می شود که قبل از اجرای این طرح به متخصصین امر جهت بررسی فضا مراجعه نمایید.

۴. اعمال تجهیزات مناسب

قبل از اجرای روف گاردن، در مورد این که چگونه می خواهید وسایل و لوازم موردنیاز را به روی بام منتقل کنید، فکر کنید. شاید در یک آپارتمان مرتفع، اجازه نداشته باشید که از آسانسور برای انتقال وسایل استفاده کنید؛ بنابراین باید راه حل های مناسب برای این کار را در نظر داشته باشید. همچنین در طراحی روف گاردن، اهمیت دادن به مسئله نورپردازی و زیباسازی، یکی از عناصر مهم در این نوع طراحی است که تجهیزات آن نیز باید اعمال گردد.

۵. آبیاری گیاهان

از دیگر نکات مهم قبل از ورود به طراحی روف گاردن یا بام سبز، توجه کردن به مسئله آبیاری گیاهان است. به طورکلی روش های مختلفی برای آبیاری گیاهان وجود دارد که ازجمله آن ها می توان به آبیاری سنتی با استفاده از شیلنگ، استفاده از سیستم ها و تجهیزات آبیاری هوشمند طبق زمان بندی مشخص و یا آبیاری قطره ای اشاره کرد.

۶. مقاومت گیاهان در پشت بام

همان طور که میدانید در روف گاردن، گیاهانی کاشته می شوند که در معرض نور مستقیم خورشید قرار دارند و طبیعتاً هر گیاهی قابلیت تحمل این مقدار نور را در طول روز ندارد؛ بنابراین اگر گیاهان ضعیف را در این قسمت بکارید، با مشکل مواجه خواهید شد. به یاد داشته باشید که گرمای موجود روی پشت بام، بسیار زیاد است و البته گیاهان به شدت در معرض آلودگی هوا قرار دارند. نکته دیگر، وزش باد و ارتفاع زیاد بام است. درواقع گیاهانی که در طراحی روف گاردن استفاده می شوند باید نسبت به باد نیز مقاوم باشند.

۷. هزینه ها

به عنوان آخرین نکته قبل لازم میدانم از اهمیت هزینه ها در این نوع طراحی صحبت کنم چراکه طراحی یک بام سبز با توجه به وسعت بام ساختمان انجام می گیرد. همچنین در طول اعمال این طرح ممکن است با هزینه های خرید تعداد زیادی گیاه و پوشش گیاهی متنوع و همچنین محوطه سازی با استفاده از کاشی ها، سنگ ساختمانی و سایر لوازم مواجه شوید؛ بنابراین برنامه ریزی برای هزینه های متنوع اعمال این طرح مسئله مهمی می باشد.

مزایای روف گاردن یا بام سبز

درباره ی مزایا این طراحی می توان موارد زیادی را نام برد که ازجمله آن می توان به این مسئله اشاره کرد که پوشش گیاهی بام های سبز خود مانع از هدر رفتن آب باران شده و باعث می شود آب کمتری روانه فاضلاب شهری گردد و وارد خود آن اکوسیستم شود. از طرفی این بام باغ  باعث کاهش آلودگی هوای شهری شده و کربن دی اکسید موجود در هوا را گرفته و به جای آن اکسیژن به محیط تحویل می دهد. همچنین همان طور که قبلاً نیز اشاره کردیم استفاده از روف گاردن شبیه به یک عایق حرارتی بوده و فضایی خنک را در ساختمان ایجاد می کند. از طرف دیگر  این باغچه های روی بام  که بر روی یک عایق ایجاد شده و با پوشش گیاهی مناسبشان باعث افزایش عمر مفید سقف نیز می شود و ازنظر زیبایی و طراوت بخشیدن به محیط نیز بسیار چشم نواز و محبوب می باشند.

معایب روف گاردن

ازجمله معایب این طرح می توان به عملی نبودن ایجاد پوشش گیاهی در برخی از مناطق جغرافیایی اشاره کرد، چراکه محیط های بسیار سرد و بسیار گرم دارای شرایط مناسبی جهت اعمال این نوع طرح را ندارد. برخی از ساختمان ها و بناها هم وجود دارند که نقشه و نوع ساختمان و بنای آن توانایی تحمل خاک و وزن پوشش گیاهی را بر روی بام خود ندارد.

از طرف دیگر عواملی همچون مشکل در زهکشی، ته نشینی ذرات خاک و نشست خاک و ایجاد گودال و همچنین ریشه دواندن گیاهان درون سقف، سنگین شدن سقف، سخت شدن سطح خاک و آسیب دیدن سطح صاف سقف، نیز ازجمله معایب روف گاردن و ایجاد فضای سبز در بام های ساختمان ها می باشد.

 تصورات غلط درباره ی روف گاردن

برخی تصورات درمورد استفاده از روف گاردن موجود است که به اشتباه در میان مردم ترویج یافته که در ادامه به بررسی آنها پرداخته ایم.

۱- اجرای روف گاردن می تواند با نشتی بام همراه باشد

چنین مسئله ای هیچ گاه به ثبت نرسیده است و جالب است بدانید که به طورکلی روف گاردن ها حتی از غشای ضد آب سقف یک ساختمان نیز محافظت می کنند و آن را از تابش نور ماوراءبنفش که باعث زنگ زدگی می شود حفظ می کنند. همچنین همان طور که قبلاً مطرح کردیم اگر کار کاملاً اصولی و تمیز پیاده شود می تواند عمر مفید سقف ساختمان را نیز طولانی کند.

۲- باغچه های پشت بام می توانند مشکلات ساختاری ایجاد کنند.

در ساختمان های جدید، معماران و مهندسان سازه در حال حاضر حتی در زمان طراحی ویلا یا ساختمان ها، میزان باری که در اثر محوطه سازی که شامل آلاچیق، فضای سبز و یا آب نما موجود در روف گاردن اعمال می کند را اندازه می گیرند؛ بنابراین با یک اجرای اصولی هیچ نگرانی ای از این بابت وجود نخواهد داشت.

۳- اجرای روف گاردن ها گران و با قیمت بالا هستند.

درست است که در نگاه اول ممکن است ایجاد یک باغ بام پرهزینه به نظر برسد، اما همین عمل با مشورت از متخصصان، معماران، طراحان منظر، محوطه سازی و مهندسان سازه، کار را بهینه تر خواهد کرد. آن ها می توانند برای کوتاه مدت و بلندمدت بهترین و اقتصادی ترین ایده ها و راه حل های طراحی باغ بام را ارائه دهند.

همچنین با توجه به ویژگی های محیط، هنگام طراحی منظر، محوطه سازی یا فضای سبز باید انواع گیاهان فصلی را در نظر بگیرید تا سیستم های بستر و زهکشی مورد استفاده دقیق تعیین شود. متخصصان به احتمال زیاد بسترهای ضخیم تری را پیشنهاد می کنند که می توانند آب بیشتری جذب کند. در کنار آن سیستم های زهکشی ضخیم تر نیز می توانند آب را ذخیره کرده و آن را در هوای گرم تر آزاد کنند، به این ترتیب، نیاز آبیاری بسیار کاهش می یابد. درواقع یک اجرای اصولی هزینه ها را نیز کاهش خواهد داد.

سخن پایانی

همان طور که در طول مقاله مطالعه کردید امروزه نیاز به استفاده از فضای سبز و پوشش گیاهی بیشتر از دیروز احساس می شود؛ بنابراین در همین راستا طراحی و اجرای انواع بام سبز یا روف گاردن می تواند راهکاری موردپسند و چاره ساز باشد. همچنین در این مقاله در کنار شناخت انواع روف گاردن با معایب و مزایای این نوع از پوشش گیاهی نیز به خوبی آشنا شدید. در پایان امیدواریم که این مقاله اطلاعات جامع و کاربردی را به شما عزیزان ارائه داده باشد.