فرق اسکافلد و داربست نه تنها یک تفاوت اصطلاحی، بلکه یک تمایز حیاتی در حوزه ایمنی، ظرفیت باربری و کاربری مهندسی در پروژه های عمرانی است. این تفاوت به طور مستقیم بر نحوه نگهداری قالب بتن و اجرای ایمن عملیات شمع بندی (Shoring) تأثیر می گذارد.
در زبان فنی صنعت ساختمان ایران، اسکافلد مثلثی اغلب به سیستم های مدولار و داربست به سیستم های لوله ای سنتی اطلاق می شود. در این مقاله جامع وظایف، ساختار و محدودیت های هر یک با دقت بررسی می شود تا راهنمای کاملی برای مهندسان و پیمانکاران باشد.
شناخت داربست و اسکافلد و تفاوت میان آن ها
تفاوت اصلی بین داربست و اسکافلد به نحوه اتصال قطعات و ظرفیت باربری آن ها باز می گردد.
داربست سنتی (لوله و بست)
سازه ای موقت که هدف اصلی آن تأمین دسترسی کارگران به ارتفاع برای انجام کارهایی نظیر نماکاری، نصب تأسیسات و تعمیرات سبک است.
| مزایا | معایب |
| انعطاف پذیری بالایی دارد وبه صورت نامنظم و اشکال پیچیده است. | ظرفیت باربری محدود است. |
| هزینه اولیه پایین است و برای نماکاری پیشنهاد می شود. | نصب آن زمان بر است و نیروی کار زیادی نیاز دارد. |
| کاربری آن بسیار ساده است . | در صورت استفاده نادرست ایمنی آن در ارتفاع و بار سنگین کم است. |
ویژگی ها
| ویژگی | توضیحات |
| اجزا و اتصال | لوله های فلزی استاندارد معمولاً با قطر ۴۸.۳ mm که با بست های فلزی چهارپیچ، گردان به یکدیگر متصل می شوند. |
| ظرفیت باربری | پایین. طراحی شده برای تحمل وزن کارگر، ابزار و مصالح سبک. باربری نقطه ای و گسترده کمی دارد. |
| ایمنی شمع بندی | خطرناک و ممنوع. عدم پایداری جانبی کافی و ضریب ایمنی پایین در برابر وزن بتن تر. |
| نوع لوله | معمولاً از لوله های درزدار استفاده می شود که مقاومت کمتری در برابر کمانش و فشار بالا دارند. |
اسکافلد مدولار (سیستم شمع بندی)
سیستم های پیش ساخته ای که به صورت تخصصی برای تحمل بارهای سنگین و ایفای نقش شمع بندی (Shoring) طراحی شده اند. به دلیل ساختار مشبک و اتصالات استاندارد، ظرفیت باربری بالایی دارند.
| مزایا | معایب |
| ایمن ترین سیستم برای تحمل وزن بتن تر. | نسبت به جک فلزی یا داربست سنتی گران تر. |
| اتصالات قفل شونده سریع (چکشی/نری و مادگی) سرعت اجرا را بالا می برد. | نیاز به فضای دپو و انبارداری بزرگ تر نسبت به جک فلزی. |
| پایداری جانبی عالی به دلیل مهاربندی های شبکه ای. | فریم ها دارای ابعاد مشخص (مدولار) هستند. |
ویژگی ها
| ویژگی | توضیحات تخصصی |
| اجزا و اتصال | مدولار (فریم های مثلثی، ستون های چکشی) با اتصالات قفل شونده سریع نر و مادگی. |
| ظرفیت باربری | بسیار بالا. طراحی شده برای تحمل وزن بالای بتن تر، قالب و بارهای زنده سازه ای (قابلیت تحمل تا ۱۳ تن در هر متر مربع) در نوع شورینگ مثلثی. |
| ایمنی شمع بندی | استاندارد و ایمن. سیستم اصلی شمع بندی در پروژه های سنگین و مرتفع. |
| نوع لوله | حتماً باید از لوله های بدون درز با کیفیت بالا ساخته شود تا مقاومت لازم را در برابر فشارهای محوری سنگین داشته باشد. |
نقش حیاتی اسکافلد در نگهداری قالب بتن (شمع بندی)
عملیات قالب بندی بتن برای سقف ها، تیرها و دال ها نیازمند یک سازه موقت بسیار مقاوم به نام شمع بندی (Shoring) است. وظیفه شمع بندی جلوگیری از تغییر شکل، نشست یا فروریزش قالب ها تحت وزن بتن تر است. اسکافلد مدولار در این کاربرد، یک سازه موقت حیاتی است که وظیفه انتقال ایمن بار از قالب فلزی به زمین را بر عهده دارد.
جک فلزی
در پروژه های مسکونی با سقف های متعارف و ارتفاعات زیر ۴.۵ متر، در ایران معمولاً از جک های فلزی یا جک های سقفی استفاده می شود.
- مزیت: قیمت اولیه پایین تر، حمل ونقل آسان تر و سرعت نصب بالا.
- محدودیت: ظرفیت باربری پایین و عدم پایداری جانبی در ارتفاعات بالا یا بارهای سنگین (مانند سقف های کامپوزیت ضخیم یا تیرهای سنگین). در این شرایط، جک ها مستعد کمانش و فروریزش هستند.
اسکافلد مدولار
در پروژه های عظیم و حساس، مانند پل ها، سدها، ساختمان های مرتفع با سقف های سنگین، و نیروگاه ها، استفاده از اسکافلد مدولار ضروری است.
| نوع اسکافلد مدولار | ویژگی تخصصی و کاربرد |
| اسکافلد مثلثی (شورینگ) | معروف ترین نوع شمع بندی. اتصال نر و مادگی سریع. ظرفیت باربری فوق العاده بالا و مناسب بارهای گسترده. |
| اسکافلد چکشی (کاپ لاک) | اتصال سریع با چکش (بدون نیاز به پیچ و مهره). انعطاف پذیری بیشتر در تنظیم پلان ها و ابعاد کوچکتر. مناسب برای دسترسی و شمع بندی. |
نکته فنی: هنگامی که وزن بتن تر از حدی فراتر رود که ایمنی جک های فلزی را به خطر اندازد، تنها سیستم های اسکافلد مدولار با طرح مهندسی شده قادر به تأمین ضریب ایمنی لازم هستند. این موضوع نشان دهنده تخصص و تجربه پیمانکار در انتخاب تجهیزات است.
تضمین ایمنی، استاندارد و محاسبه دقیق
- اهمیت لوله های بدون درز: در اسکافلد شمع بندی، استفاده از لوله های بدون درز حیاتی است، زیرا لوله های درزدار به دلیل ضعف در محل درز، قدرت باربری پایینی در فشارهای محوری بالا دارند و در پروژه های سنگین، احتمال فروپاشی ناگهانی آن ها وجود دارد.
- کنترل کمانش : ستون های عمودی اسکافلد مدولار به دلیل مهاربندی های افقی و قطری استاندارد، در برابر پدیده کمانش (خم شدن ناگهانی تحت فشار) بسیار مقاوم تر از جک های تکی هستند، که عامل اصلی در حفظ ایمنی سازه در ارتفاعات است.
راهنمای خرید و قیمت اسکافلد و داربست
انتخاب تجهیزات مناسب، ضامن ایمنی و جلوگیری از هزینه های پنهان است. هنگام خرید، تمرکز شما باید روی نیاز فنی و کیفیت باشد.
نکات کلیدی در خرید
- تعیین هدف: مشخص کنید که برای دسترسی (داربست لوله ای) نیاز دارید یا شمع بندی بار سنگین (اسکافلد مدولار).
- کیفیت مواد: ضخامت لوله و جنس فولاد را بررسی کنید. برای شمع بندی، حتماً از لوله های بدون درز و مقاوم استفاده کنید تا ایمنی تضمین شود.
- بررسی ابعاد: ابعاد اسکافلد (مثلثی، چکشی) باید با طرح مهندسی و نیاز پروژه شما همخوانی داشته باشد.
عوامل تعیین کننده قیمت
قیمت لوله داربست و اسکافلد تابعی مستقیم از وزن فلز است. دو عامل اصلی قیمت را تعیین می کنند:
- وزن و ضخامت: قیمت بر اساس وزن فلز محاسبه می شود. هرچه ضخامت لوله بیشتر باشد، وزن و قیمت بالاتر است، اما استحکام و ظرفیت باربری تجهیز نیز افزایش می یابد.
- نوع سیستم و اتصالات: اسکافلد مدولار به دلیل طراحی دقیق و اتصالات تخصصی (نری و مادگی، قفل شونده)، معمولاً قیمت بالاتری نسبت به داربست سنتی دارد.
سوالات متداول
- آیا اسکافلد فقط برای کفراژبندی (قالب بندی سقف) استفاده می شود؟
خیر، اگرچه اصلی ترین کاربرد اسکافلد مدولار شمع بندی (کفراژبندی) است، اما نوع چکشی آن به دلیل مدولار بودن و سرعت نصب بالا، در مواردی نیز برای دسترسی استفاده می شود. - مزیت اصلی اسکافلد مدولار نسبت به جک فلزی چیست؟
توزیع بار یکنواخت و پایداری جانبی بسیار بالا است. جک های فلزی بار نقطه ای را تحمل می کنند، اما اسکافلد مدولار بار را در یک شبکه سه بعدی توزیع کرده و از این رو برای ارتفاعات بالا و بارهای سنگین ایمنی بیشتری فراهم می کند. - آیا قیمت بالاتر اسکافلد در مقابل داربست سنتی توجیه پذیر است؟
بله. قیمت بالاتر اسکافلد با سرعت بالاتر مونتاژ و دمونتاژ (به دلیل اتصالات سریع) و مهم تر از آن، ضریب ایمنی غیرقابل مقایسه آن توجیه پذیر است. در پروژه های بزرگ، سرعت اجرای اسکافلد، هزینه های نیروی کار را جبران می کند.
