نام اتصالات لوله کشی گاز (معرفی ۹ نوع)

آیا تا به حال هنگام خرید یا نصب اتصالات لوله کشی گاز احساس سردرگمی کرده‌اید؟ با انبوهی از نام‌های فنی و تخصصی روبرو شده‌اید و نمی‌دانید کدام یک مناسب کار شماست؟ از زانویی گرفته تا سه راهی، بوشن و کوپلینگ، هر کدام نامی خاص دارند که گاهی اوقات شبیه به هم هستند و تشخیص تفاوت بین آن‌ها دشوار می‌شود.

اتصالات لوله کشی گاز، به طور خاص برای استفاده در سیستم‌های گازرسانی طراحی شده اند و نقشی حیاتی در انتقال ایمن و موثر گازهایی مانند گاز طبیعی، پروپان، و گازهای سمی مانند فسژن دارند. این اتصالات که از مواد مختلفی ساخته می شوند، دارای ویژگی ها و کاربردهای خاصی هستند که برای جلوگیری از هرگونه حادثه و افزایش ایمنی سیستم گازرسانی ضروری اند.

اولین لوله کشی گاز در ایران

قبل از اینکه درباره ی انواع اتصالات لوله کشی گاز با شما صحبت کنیم بهتر است کمی درباره ی اولین لوله کشی گاز صحبت کنیم. اولین لوله کشی گاز در ایران در میانه قرن بیستم با هدف تأمین انرژی برای صنایع نفتی و سپس شهرهای بزرگ آغاز شد. با گسترش این شبکه، اهمیت استفاده از اتصالات استاندارد و با کیفیت برای جلوگیری از خطرات ناشی از نشت گاز به شدت احساس شد. اتصالات مقاوم در برابر فشار، خوردگی و دمای متغیر از الزامات اساسی در این سیستم ها بودند. ایران با بهره گیری از تجربیات بین المللی و بهبود کیفیت تجهیزات، به یکی از پیشروان منطقه در گازرسانی شهری و روستایی تبدیل شد و اکنون لوله کشی گاز یکی از ضروریات زیرساختی کشور محسوب می شود.

 انواع اتصالات لوله کشی گاز

اتصالات لوله کشی گاز براساس نوع عملکرد و روش نصب، نقش مهمی در ایجاد اتصالات مطمئن و ایمن در سیستم‌های گازرسانی ایفا می کنند. انتخاب صحیح این اتصالات با توجه به شرایط محیطی و نوع گاز، اهمیت ویژه ای دارد. در ادامه به بررسی انواع رایج اتصالات لوله کشی گاز، ویژگی ها، مزایا و محدودیت های هر کدام می پردازیم.

۱.اتصالات فشاری (Compression Fittings) این اتصالات با استفاده از یک حلقه یا فرول (ferrule) و مهره، لوله ها را به روش فشرده سازی به یکدیگر متصل می کنند. نصب این اتصالات ساده و سریع است و به ابزار خاصی نیاز ندارد. با این حال، این اتصالات برای تحمل فشارهای بسیار بالا مناسب نیستند و در سیستم هایی با لرزش، تغییرات دمایی شدید یا نیروهای دینامیکی، کارایی مطلوبی ندارند. این اتصالات معمولاً از جنس برنجی ساخته می شوند و برای لوله های فلزی مناسب هستند.

۲.اتصالات گریپ مکانیکی (Mechanical Grip Fittings) این اتصالات شامل دو فرول هستند که فرول پشتی لوله را به سمت فرول جلویی فشار می دهد و باعث ایجاد نیرویی فنری بین لوله و بدنه اتصال می شود. این اتصالات مقاومت بالایی در برابر ارتعاشات و نیروهای مکانیکی دارند و می توان آنها را چندین بار بدون آسیب به لوله ها باز و بسته کرد.

۳.اتصالات فلنجی (Flange Fittings) اتصالات فلنجی پورت هایی با سطوح تراز عمود بر لوله هستند که از طریق پیچ و مهره یا جوشکاری به هم متصل می شوند. این اتصالات به دلیل آب بندی مناسب و مقاومت بالا در برابر فشار، در خطوط گاز صنعتی و سیستم های بزرگ مورد استفاده قرار می گیرند.

۴.قفل لوئر (Luer Locks) قفل های لوئر اتصالاتی ساده و سریع هستند که بیشتر در کاربردهای پزشکی و آزمایشگاهی استفاده می شوند. این اتصالات برای استفاده های کوتاه مدت و یک باره طراحی شده اند و با یک چرخش سریع نصب می شوند.

۵.اتصالات سریع کوپلری (Push-to-Connect or Quick Coupler) این اتصالات به گونه ای طراحی شده اند که لوله با فشار دادن به داخل اتصال قفل می شود. آنها برای بخش هایی از سیستم که نیاز به قطع و وصل مکرر دارند، مناسب اند و نصب آسان و سریعی دارند.

۶.اتصالات رزوه ای (Threaded Fittings) اتصالات رزوه ای دارای رزوه های پیچ در سطوح داخلی یا بیرونی هستند و به چند دسته تقسیم می شوند:

رزوه مستقیم: برای اتصالات ساده بدون آب بندی استفاده می شود.

رزوه مخروطی: برای ایجاد آب بندی محکم و مناسب برای گازها و سیالات تحت فشار طراحی شده اند و با نوار تفلون می توانند کارایی بهتری داشته باشند.

رزوه درای فیت (Dry Fit) این رزوه ها آب بندی دقیق و بدون نیاز به درزگیر اضافی دارند و در کاربردهایی که نیاز به پاکیزگی و عدم آلودگی است، استفاده می شوند.

۷.زانویی : زانویی دهمین اتصال لوله کش گاز است که احتمالا نام آن را شنیده اید. این قطعه به شکل یک خمیدگی در لوله طراحی شده و برای تغییر جهت جریان سیال در لوله مورد استفاده قرار می‌گیرد. زانویی‌ها در انواع مختلفی با زوایای مختلف مانند ۴۵ درجه و ۹۰ درجه تولید می‌شوند. انتخاب زاویه زانویی به طراحی سیستم لوله کشی و میزان فضایی که در دسترس است بستگی دارد. زانویی‌ها معمولاً از جنس فولاد، چدن یا پلی اتیلن ساخته می‌شوند و با توجه به فشار و دمای سیال مورد استفاده، جنس مناسب انتخاب می‌شود.

۸.سه راهی : این قطعه به شکل حرف T طراحی شده و برای ایجاد انشعاب در خط لوله استفاده می‌شود. به عبارت دیگر، با استفاده از سه راهی می‌توان یک خط لوله را به دو یا چند خط لوله دیگر تقسیم کرد. سه راهی‌ها نیز مانند زانویی ها در انواع مختلفی با سایزهای متفاوت تولید می‌شوند و جنس آن‌ها معمولاً از فولاد، چدن یا پلاستیک است. انتخاب نوع و سایز سه راهی به عوامل مختلفی مانند فشار کاری سیستم، جنس لوله، و میزان دبی سیال بستگی دارد. سه راهی‌ها در صنایع مختلف از جمله نفت، گاز، پتروشیمی و ساختمان‌سازی کاربرد گسترده‌ای دارند.

۹.اتصالات جوشی : در این نوع اتصالات، دو لوله یا یک لوله و یک اتصالات دیگر به وسیله جوشکاری به یکدیگر متصل می‌شوند. این روش اتصال به دلیل ایجاد پیوندی محکم و یکپارچه، مقاومت بسیار بالا در برابر فشار، دما و خوردگی و همچنین عدم نشت گاز، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

جنس اتصالات لوله کشی گاز

جنس اتصالات بسته به نوع استفاده و محل نصب، متفاوت است. برخی از جنس های رایج عبارت اند از:

1. فولاد کربنی و فولاد ضدزنگ: این مواد برای اتصالات فشار بالا و کاربردهای صنعتی مناسب هستند.
2. پلی اتیلن: اتصالات پلی اتیلن برای خطوط انتقال زیرزمینی به دلیل مقاومت در برابر مواد شیمیایی و سهولت در حمل و نقل ایده آل اند.
3. برنج و مس: برای کاربردهای خانگی و تجاری، این مواد به دلیل مقاومت در برابر خوردگی و زیبایی ظاهری، گزینه مناسبی محسوب می شوند.

 کاربرد اتصالات گازی

اتصالات لوله کشی گازبه دلیل نقش حیاتی خود در انتقال ایمن و موثر گاز، در بخش های مختلفی از جمله خطوط اصلی گازرسانی، لوله های گاز مسکونی، مخازن پروپان، مصارف پزشکی و سیستم های انتقال گازهای خطرناک و مواد منفجره کاربرد دارند. استفاده از اتصالات مناسب و استاندارد در این بخش ها باعث بهبود ایمنی و کارایی سیستم های گازرسانی می شود. انتخاب صحیح اتصالات و رعایت استانداردهای مربوطه به ویژه در ساختمان ها، خطرات ناشی از نشت گاز و سایر حوادث را به میزان قابل توجهی کاهش می دهد و به پایداری و طول عمر سیستم های لوله کشی کمک می کند. این امر نه تنها امنیت ساکنان و کاربران را تضمین می کند، بلکه با بهینه سازی عملکرد سیستم، هزینه های تعمیر و نگهداری را نیز کاهش می دهد.